Kurduğu ve işlettiği gazete sebebi ile Mizancı ismi ile de anılan Mehmet Murat Bey ya da Mizancı Murat hayatı ve eserleri hakkında bilgiler.
Mizancı Murat ya da Mehmet Murat Bey, yazar (Dağıstan / Huraki 1854 – İstanbul 1917); hep aynı adla değişik yerlerde çıkardığı gazetesinin adıyla da anılır: Mizancı.
Doğduğu bölgede öğrenim gördü. Rus baskısı karşısında 20 yaşına gelmeden İstanbul’a kaçtı (1873). Memurluklar yaptı, tarih öğretmenliğine atandı, gazete yazarlığına başladı (Vakit, İttihat), 1882’de Darülmuallimin (öğretmen okulu) yöneticiliği de verildi, birkaç yıl sonra gazetesini kurdu (21 Ağustos 1886).
Bu haftalık siyasal gazetenin 159. sayısında yayımına son vermek zorunda kaldı (2 Aralık 1890). Bir süre Düyun-i Umumiye’de çalıştıktan sonra çağının Jön Türk kuşağı gibi Avrupa’ya kaçtı (1895). Mizan’ı Kahire’de (Ocak 1896), II. Abdülhamit’in uyarılarıyla oradan da sürülünce Paris’te çıkardı (Temmuz 1896), Ahmet Rıza çevresinde biriken Jön Türklerin bir bölümüne baş oldu. Cenevre’ye geçerek gazetesini de orada yayımladı (Mayıs 1897).
Yurda dönünce (14 Ağustos 1897), Şurayı Devlet üyeliğiyle 1908’e kadar kişisel çıkarlarını yoluna koymuş oldu. İkinci Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle Mizan’ı yeniden çıkarmaya başladıysa da (30 Temmuz 1908), ilk adımda İttihatçılardan tepki gördü, 31 Mart 1909’daki (13 Nisan) gerici eylemde etkinliği olduğu kanısıyla Rodos’a sürüldü, Midilli’ye geçirildi (1911), 1912 affıyla İstanbul’a döndü, Hürriyet ve İtilaf Partisi’nden yana birkaç yazıyla okur ilgisini büsbütün yitirince bütün vaktini özel alanı olan tarih çalışmalarına verdi.
Başlıca eserleri: Özyaşamsal doğrulara ve kişisel eleştirilere dayalı en ilginç romanı Turfanda mı, Turfan mı? (1891), bugünkü dille Mansur Bey, Ertuğrul Düzdağ’ın emeğiyle 1972’de yayımlandı), Tarih-i Ebü’l Faruk (Osmanlı Tarihi, 7 cilt, 1909-1916), Taharri-i İstikbal (Gelecek Arayışı, iki cilt, 1913-1914).
