Mozambik Nerededir? Özellikleri, Konumu, İklimi, Ekonomisi, Tarihi Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Ülkeler Rehberi Mozambik – Mozambik ile ilgili bilgi, başkenti, bayrağı, komşuları, ekonomisi, coğrafi konumu, tarihi hakkında bilgi.

Mozambik bayrağı

Kaynak: pixabay.com

Mozambik;

  • Yüzölçümü: 799.380 km2.
  • Başkenti: Maputo.
  • Dil: Portekizce, Svahili. Hiçbir yerel dil, resmi işlemlerde kullanılabilecek kadar fazla insan tarafından konuşulmadığından, resmi dil olarak Portekizce yerini korur. Arapçanın etkilerini taşıyan Bantu dillerinden Svahili, halk arasında en yaygın dildir.
  • Din: Doğal dinler (% 48), Hristiyan (% 18), Müslüman (% 16). Halkın yarısı doğal dinlere bağlıdır. Öte yandan, özellikle güneyde Hristiyanlık; kuzey kıyılarında ve Nyassa’da Yaolar arasında Müslümanlık yaygındır. 1975 Anayasası, dinsel özgürlükleri güvence altına almıştır.
  • Para birimi: 1 metikal =100 sentavos.
  • Başlıca kentleri: Beira, Quelimane, Nampula, Qaiqai, Tete.

Güneydoğu Afrika’da devlettir. Kuzeyden Tanzanya, doğudan Mozambik Kanalı (Hint Okyanusu), batıdan Zambiya, Zimbabve, Malavi ve Güney Afrika Cumhuriyeti, güneyden Svaziland ile çevrilidir. Rovuma Irmağı kuzeyde Tanzanya sınırının büyük bölümünü çizerken, Malavi Gölü de Malavi ile olan sınırın bir parçasını oluşturur. Mozambik Kanalı’na koşut uzanan kıyı şeridinin uzunluğu 2.500 km’dir.

Yüzey Şekilleri:

Kuzeyde dar kıyı ovaları kuşağı, güneye doğru indikçe sürekli genişleyerek, Zambezi Vadisi’nin içerlerine kadar uzanır ve Beira’nın güneyinde kalan bölgenin büyük bölümünü içine alır. Ovalar Mozambik’in % 44’ünü kaplar. Ülke topraklarının % 43’ü 180-1.000 m yükseklikteki yaylalarla tepelerden, % 13’ü ise 1.000 m’den yüksek bölgelerden oluşur. Başlıca yaylalar Malavi ve Zambiya sınırları yakınında, Zambezi’nin kuzeyinde yer alır. Ayrıca, Zimbabve sınırı boyunca da dağınık birtakım yaylalar bulunur. Rovuma, Zambezi, Save ve Limpopo, 25’e yakın ırmağın en büyükleridir. Malavi ve Tanzanya ile paylaşılan Nyasa Gölü ve Zambezi Irmağı üzerindeki Cabora Bassa Baraj Gölü (1.550 km3), başlıca göllerdir.

Mozambik

Kaynak: pixabay.com

İklimi Bitki Örtüsü ve Hayvanlar:

Kuzeye ve iç bölgelerde tropikal, güneyde ise yarıtropikal iklim egemendir. Mozambik’te iki mevsim yaşanır. Hava sıcaklıklarının 27-29°C arasında değiştiği kuzeyde ve iç kesimlerde sıcak, yağmurlu yaz, ekimden nisan ayına kadar sürer. Bu arada yaylalar daha serindir. Yılın geri kalan bölümünde, yağış görülmez, daha serin olan güneyde Maputo’da 18°C ile 20°C arasında değişir. Yağışların azlığına bağlı olarak sık sık kuraklık ortaya çıkar. Maputo’da yıllık yağış ortalaması 760 mm, Beira’da 250 mm, daha kuzeyde Angovhe’de 1.070 mm’ dir.

Sert kereseli ağaçların (demirağacı ve abanoz gibi) oluşturduğu yağmur ormanları, ırmak boylarında youndur. Kıyılarda ise hindistancevizi ve hurma ağaçlarıyla mangrov bataklıklarına rastlanır. İç bölgelerin tipik bitki örtüsü, yerel yağışlara bağlı olarak ormanlıklar ya da çayırlık savanlardır. Ayrıca, mopan ve ekmekağaçları da bulunur. Save Irmağı’nın kuzeyinde otlarla kaplı alanın büyük bölümü hayvan besiciliği için uygun değildir. Buna karşın, otların yenilir nitelikte olduğu ve hastalık taşıyan çeçe sineklerinin daha ender bulunduğu kıraç güneyde, büyükbaş hayvan yetiştirilir. Avlanma nedeniyle kimi bölgelerdeki doğal hayvanlar tükenmiştir. Öteki bölgelerde antilop, yabansığırı, timsah, fil, zürafa, suaygırı, leopar, aslan, maymun, gergedan ve zebra gibi hayvanlar boldur.

Toplum Yapısı:

Nüfusun büyük bölümünü Siyah Afrikalılar oluşturur. Bunların çoğu bir Bantu dili ya da lehçesi konuşur ve aralarında 12 büyük, 34’ü aşkın küçük boya ayrılır. Etnik yapı konusunda, 1950’den bu yana kesin veriler edinilmiş değildir. 10 ana dil grubunun en büyüğü Mamkua-Lombe’dir. 1970’te nüfusun yaklaşık % 38.4’ünü oluşturan bu grup başlıca Cabo Delgado, Nampula, Nyassa ve Zambezia gibi kuzey illerde yaşar. Kuzeydeki öteki gruplar, Kenya ve Tanzanya’nın kıyı halkıyla akraba olan Svahililerle birlikte İslâm Kıyı Halkı’ dır (% 6.4).

Advertisement

Çevalar, Nyanjalar ve Maraviler (% 3.2), Müslüman Yaolar (% 2.2), bağımsızlık savaşının en büyük eylemcileri Makondeler (% 1.3) ve Nguniler de Malavi’de bulunur. Toplam nüfusun ancak binde 4’ünü oluşturan Nguniler, Güney Afrika kökenli olup, Zulular ve Hosalarla yakın bağları vardır. Genelde, Aşağı Zambezi halkı diye anılan bu topluluklar, nüfusun yaklaşık % 10.2’sini oluşturur. Birçoğu Güney Afrika’da göçmen işçi olan Tsongalar (%37.7), Zimbabve Sonalarının çok yakın akrabası Şona-Karangalar (%9.8), İmhambane çevresindeki kıyılarda yaşayan Çopiller (%4.5) ve Mo-puto dolaylarındaki Zulular diye anılan Nguniler, Güney halkları arasındadır.

Mozambik

Kaynak: pixabay.com

Tarım ve Hayvancılık:

Ekilebilir ve sürekli ekili topraklar, ülkenin ancak % 3.9’unu oluştururken, çayır ve otlaklar yüzölçümünün % 55’ini kaplar. Tarım, ülkenin en önemli ekonomik etkinliğidir. Çay, pamuk, tahıllar, mısır, muz, yerfıstığı, patates, pirinç, sebze, meyve, kopra, ayçiçeği tohumu, şekerkamışı temel tarım ürünleridir. Baladur cevizi başta gelen dışsatım ürünüdür.

Sıtma hastalığına yol açan çeçesineği, hayvancılığın gelişmesini önleyen en önemli etkendir. Sığır, keçi, koyun, domuz başlıca hayvan varlığıdır. Yıllık balık ve karides üretimi 18 bin tondur.

Mozambik Kanalı

Mozambik Kanalı, Güneydoğu Afrika’da, Mozambik ile Madagaskar Adası arasında deniz geçididir. Uzunluğu 1.610 km, genişliği en dar yerinde 402 km, en geniş yerinde 1.005 km, en derin noktası 3.000 metredir. Hint Okyanusu ile Atlas Okyanusu’nu birbirine bağlar. Doğu Afrika’ya sefer yapan gemiler için önemli bir su yoludur. Kuzey girişinde Komor Adaları uzanır. En güney ucu yakınındaysa Mozambik’in başkenti Maputo yer alır.

Deniz seyrüseferi amacıyla denizlerin sınırlandırılmasına ilişkin en yüksek uluslararası otorite olan Uluslararası Hidrografik Organizasyon (IHO), Mozambik Kanalı’nı bir deniz olarak kabul etmektedir. Dünya referans yayını olan “Limits of Oceans and seas” (Okyanusların ve denizlerin sınırları, 1953 3. baskısı), Hint Okyanusu takımadalarının denizlerinden birine karşılık gelen 45 (a) kimlik numarasını atar ve tanımlar.

Tarihi

Mozambik’e ayak basan ilk Portekizli olan Vasco de Gama, 1498′ de Avrupa’dan Hindistan’a gerçekleştirdiği tarihi gezisi sırasında bu kıyılara ulaştı, Arapların buraları kendi ticaret merkezleri durumuna getirmiş olduklarını gördü. 1505’te Portekizliler Sofala’da ilk kalelerini kurdular. 17. yüzyıl başlarında Monotapa’nın imparatorluğu, iç çekişmeler yüzünden parçalanmaya başladı ve 1629’da Portekizliler bölgenin egemenliğini ellerine geçirdiler. 18. yüzyıl ortalarından 19. yüzyıl ortalarına kadar bu bölgeden pek çok Siyah Afrikalı, köle olarak götürüldü. Portekiz’in Mozambik üzerindeki egemenliği 1884-1885’te Berlin Kongresi’nde tanındı. 1951’de Portekizliler, Mozambik’in, denizaşırı eyaletlerinden biri olduğunu açıkladılar. Bağımsızlık peşinde koşan ve daha iyi ekonomik koşullar isteyen köylülerin 1961’de Mueda’d (Cabo Delgado) kıyıma uğramasından sonra, Portekiz yönetimine karşı direniş tırmandı, sürgünde 3 milliyetçi parti kuruldu. Haziran 1962’de bu üç parti Tanzanya’nın başkenti Dar-es-Selam’da birleşerek FRELİMO’yu oluşturdular ve Dr. Eduardo Mondlane genel başkanlığa getirildi. Dr. Mondlane, 1969’da Dar-es-Selam’da bir bombalı mektubun patlaması sonucu öldükten sonra, genel başkanlık, o zaman başkan yardımcısı olan Uriah Simanga, Marcelino dos Santos ve Samora Machel’in oluşturduğu bir üçler grubuna geçti.

Advertisement

FRELİMO gerilla ordusunun başkomutanı olan Machel, sonunda tek başına genel başkanlığa yükseldi. Gerilla savaşı özellikle kuzeyde etkili oldu. Savaş daha sonra güney eyaletlerine de sıçradı. 1974 başlarında 20 bin FRELÎMO gerillası Mozambik’in yaklaşık 1/3’ünü denetimleri altına alındı. 24 Nisan 1974’te Portekiz’de bir darbe oldu ve ülkenin yeni askeri yönetimi FRELÎMO ile görüşme masasına oturdu. Eylül 1974’te Beyazların başarısız ayaklanmasına karşın, 8 Eylül’de ateşkes anlaşması yapıldı. Bunu 25 Haziran 1975’de bağımsızlık izledi. Aralık 1975’te bazı ordu birlikleri ayaklandıysa da düzen yeniden kuruldu. Mart 1976’da Rodezya’daki (bugün Zimbabwe) Afrikalı milliyetçilerin davasını destekleyici bir hareket olarak, bu ülkeyle olan sınır kapıları kapatıldı ve Mozambik’teki Rodezyalıların mallarına el kondu. 1977’de Mozambik, Angola, Botswana, Tanzanya ve Zambiya’dan oluşan “cephe hattı devletleri”, Rodezya’daki Yurtsever Cephe’yi desteklediklerini duyurdular. Rodezya sınırı Ocak 1980’de yeniden açıldı. 18 Nisan’da Zimbabwe bağımsızlığına kavuştu ve Mozambik bu kez de Mozambik Ulusal Direniş hareketi’nin yeniden canlandırıp düzenlediği gerilla eylemleriyle karşılaştı. Elektrik sant-rallarına, enerji hatlarına, stratejik kuruluşlara ve demiryollarına saldırılar birbirini izledi. Mozambik, Güney Afrika’yı gerillaları desteklemekle suçladı ancak, Güney Afrika suçlamayı reddetti.

1981’de Güney Afrika birlikleri Maputo’ya girdiler. 1982’de bağımsızlık sonrasında Marksist rejime karşı kurulan Mozambik Ulusal Direniş Hareketi/MNRM ile hükümet güçleri arasındaki çatışmaların önüne geçilemedi. Güney Afrika tarafından desteklenen Mozambik Ulusal Direnişi/RNM ile hükümet güçleri arasındaki çatışmalar da Aralık 1983’ten Şubat 1984 ortalarına kadar sürdü. 16 Mart 1983’te, Samora Machel ile Güney Afrika Başkanı Pieter Botha arasında bir antlaşma imzalandı. Temmuz-Ekim 1984 arasında FRELİMO ile RNM (Mozambik Ulusal Direnişi) arasında sürdürülen ulusal barış görüşmelerinden bir sonuç alınamadı; hükümet birlikleriyle asiler arasındaki 9 yıldır süren savaş sona erdirilemedi. 1983-1985 arasında ABD’ nin Mozambik’e besin yardımı üç katına çıkarıldı. Başkan Machel’in, Ekim 1986’da bir uçak kazası sonucu ölmesi üzerine, yerine Dışişleri Bakanı General J. Alberto Chissano geçti.

Bu olaydan sonra, Güney Afrika Cumhuriyeti ile ilişkiler yemden gerginleşti. 1987-1990 arasında, FRELİMO ile RNM arasında iç savaş, RNM lehine gelişti. Buna kıtlık tehlikesi de eklenince, yönetim güç durumda kaldı. BM raporlarına göre, iç savaşta 600 bin kişi ölürken, yarım milyona yakın çocuk da, açlık ya da yetersiz beslenmeden yaşamım yitirdi. Başkan Chissano, iç savaşın sona ermesi için, çok partili rejime, serbest ekonomiye geçileceğini, FRELİMO’nun işlevinin sona ereceğini duyurdu (Kasım 1990). Aralıkta, ülkenin resmi adının Mozambik Cumhuriyeti olarak değiştirildiği açıklandı. Tüm bu girişimlere karşın iç savaş sürüp gitti. 1992 yılı boyunca Roma’da hükümetle Renamo arasındaki görüşmelerin sonunda ekimde barış imzalandı. Başkan Chissano yerini korurken başbakanlığa Pascoal Manuel Mocumbi getirildi (1994).


Leave A Reply