Günümüzde Irak toprakları içerisinde yer alan ve Türklerin yoğun olarak yaşadıkları Musul kentinin kısa tarihçesi.
Musul Kenti
Türk tarihinin ünlü şehirlerinden olan Musul, 641’de İranlılar’dan Araplar’a geçti, Mezopotamya eyaletine merkez oldu. Hamdânî ve Ukayli Arap krallıklarının başkentiydi, Müslüman dünyasının en büyük kültür merkezlerinden biri olarak tanındı.
1095’te Büyük Selçuklu İmparatorluğu’na katıldı. Sonra Zengi Atabeyleri’ne başkent oldu; bir ara Anadolu Selçukluları da Musul’u aldılarsa da elde tutamadılar. Eyyûbîler’e, 1261’de İlhanlılar’a, sonra Celâyirliler’e, Timurlular’a geçti. Bu devirde tamamen Türkleşen şehir, Karakoyunlular, Safaviler gibi Türk imparatorluklarının egemenliğinde kısa müddet kaldıktan sonra, Yavuz devrinde 1516’da Osmanlı İmparatorluğu’na katıldı.
XVII. yüzyılda Musul 120.000 kilometrekare yüzölçümünde, 6 sancaklı (vilâyetli) bir eyaletti. 1910’da eyaletin nüfusu 493.000’di. Musul şehrinde 100, Kerkük’te 60 bin kadar nüfus yaşıyordu. 3 sancağı vardı: 6 kazalı Musul merkez, 6 kazalı Kerkük, 5 kazalı Süleymaniye sancakları. Bu devirde petrol bulundu, işletme hakkı yabancı şirketlere verildi.
I. Dünya Savaşı sonunda mütarekeden sonra, İngilizler 8 kasım 1918’de asayişin düzeni bahanesiyle Musul’u işgal ettiler. Bütün Musul eyaleti, bu eyalette Türk-Kürt çoğunluğu yanında Araplar’ın azınlıkta olmasından dolayı, Misâk-ı Millî sınırları içindeydi. Lozan’da bu dava halledilemedi; Türkiye, Musul’u bırakmak istemiyordu. En sonunda, 16 aralık 1925 tarihli Milletler Cemiyeti kararı, İngilizler’in etkisiyle, bu eyaleti Irak’a bıraktı.
Eski Türk kültür merkezlerinden biri olan Musul’da önemli Türk tarih ve sanat eserleri vardır.
