Müzik nedir, özellikleri nelerdir? Müziğin elemanları nelerdir? Müziğin dili, müziğin faydaları nelerdir, hakkında bilgi.
Müzik Nedir? Müziğin Elemanları – Müziğin Yararları
Müzik; duyguları, düşünceleri seslerle anlatmak sanatıdır. Güzel sanatların bir kolu olan müzik, sesleri melodi, armoni, polifoni gibi şekillerde düzenleyerek sanat eseri yaratır.
Müzik insanların olup biten şeyleri kaydetmeye başlamasından çok daha eski çağlarda doğmuştur. İlk insanların kullandığı müzik aletleri ellerinden, ayaklarından ibaretti; ellerini birbirine, ayaklarını yere vurarak sesler çıkarıyorlardı. Şüphesiz insan sesi de ilk müzik aletlerinin başında yer alıyordu.
Eski insanlar için müzik o kadar önemliydi ki müziğin tanrıların bir hediyesi olduğuna inanırlardı. Mısırlılar, Çinliler, Yunanlılar, Hintliler gibi en eski medeni topluluklar müziği cennetten gelme sayarlardı. Hattâ «müzik» sözü bile Eski Yunanlılar’ın en büyük tanrısı Zeus‘un kızları sayılan, Mousa (müz) denilen 9 peri kızının adından gelir. Bu peri kızları bütün dünyanın güzelliklerini, ahengini düzenlemekle görevliydiler.
Her çeşit müziğin ortak özelliği ses ve harekettir. Tabiatta da ses ve hareket vardır. «Tabiatın müziği» dediğimiz zaman rüzgârın, akarsuların, yağan yağmurun ses ve hareketini anlatmak isteriz. Bu seslerde de, birçok canlıların sesinde de bir «ritim» (düzenlilik) bulunur. Kuşların ötüşünde, kuzunun meleyişinde, kalbimizin atışında ritim vardır. Bu ritim sayesinde, sesler gürültüden ayrılır. Gürültü, ritimsiz (düzensiz) ses ve harekettir. Gökgürültüsü, bir otomobil freninin gıcırtısı gürültülüdür. Yere çarpıp sıçrayan bir lastik top da gürültü yapar, her yere vuruşta çıkan ses, birbirinden ton farkı olmayan bir gürültüden ibarettir.
Müzik ise, düzenlenmiş ses ve harekettir. Belirli kurallara göre yazılır, bunlara göre okunur, çalınır. Bu genel kurallar «melodi», «ritim», «armoni» ve «şekil»dir.
Müziğin Elemanları
Müziğin iki ana elemanı «ses» ile «hareket»tir. Ses «ton», «perde», «melodi» ve «armoni»yi içine alır. Hareket de «zaman», «ölçü», «tempo» ve «ritim»den meydana gelir.
1. — Ses:
Titreşimler vasıtasıyla duyulur. Düzenli titreşimler müzik seslerini, düzensiz titreşimler de gürültüyü meydana getirir.
Perde. — Belirli bir zaman içinde sesin meydana getirdiği titreşim sayısı «perde»yi doğurur. Saniyedeki titreşim sayısı ne kadar çoksa perde o kadar «yüksek» (tiz) olur. Titreşim sayısı azalırsa perde «alçak» (pes) olur. Meselâ piyanoda alçak perdelerin telleri uzun, yüksek perdelerinki kısadır. Kısa teller hızla titreşerek tiz tonları meydana getirir.
Ton. — Her hangi bir perdeden müzik sesidir. Aynı zamanda, bir sesin, bîr müzik aletinin niteliğidir.
Nitelik. — Bir tonun rengi, özelliğidir. Meselâ obuanın sesi kemandan farklıdır; klârîne-tin sesi borununkine benzemez.
Şiddet. — Bir tonun yumuşaklığı sertliğidir. Meselâ kemanın «mi» teline dokunalım. Tel titreşir, «mi» sesi verir. Aynı teli çok sert titreştirecek olursak duyacağımız gene «mi» sesidir, ama, tonu serttir.
Aralık. — İki sesin aralığına denir. Birinin frekansı 400, birininki de 200 olan iki ses kabul edelim. Tiz (frekansı çok) sesin frekansını pay kabul etmek şartıyla bir oran kurarsak bu 400/200 oranı iki sesin aralığını verir. Melodi veya armonide kulakta meydana gelen müzik etkisi bu seslerin ayrı ayrı frekanslarına değil, aralıklarına bağlıdır. Meselâ tek başına bir Do, ya da Re resi kulakta bir müzik etkisi yapmaz ama, bunlar art arda söylenince bir müzik etkisi duyarız ki, bu etkiyi yapan şey iki sesin aralığıdır.
Melodi. — Bir müzik fikrini ifade eden, birbiriyle ilgili tonlar serisine melodi (ezgi) denir.
Armoni. — iki, ya da daha çok tonların birlikte hareketiyle meydana gelen müziktir. Armoni aynı zamanda sesleri birleştirme bilimidir. Klâsik Türk müziğinde armoni yoktur.
2. — Hareket:
Müziğin en önemli elemanıdır. Zaman, ölçü, tempo ve ritim sayesinde müziğin hareketi meydana gelir.
Zaman. — Müzikte sesin süresidir. Bu sayede tonların ne kadar sürdüğü hesaplanır. Bir müziğin zamanı notanın başında kesirle gösterilir. Bu kesir ölçüye hangi çeşit notanın (ikilik, dörtlük, sekizlik) birim olacağını belirtir.
Ölçü. — Porte (notaların yazıldığı beş çizgi) üzerinde dikey çizgilerle gösterilen zaman sureleridir.
Tempo. — Müzik hareketinin yavaş mı, hızlı mı olacağını anlatır.
Ritim. — Hareketlerin düzenli aralıklarla tekrarlanmasıdır.
Müzik Dili
Müziğin kendine has bir dili vardır. «Nota» denen bu dil müziği yazmaya, basmaya, okuyup çalmaya yarar. Notalar «porte» üzerine yazıldığı gibi, portenin altında, üstünde kısa çizgilerle gösterilen yardımcı çizgilere de yazılabilir. Zaman porte üzerinde ölçü çizgileriyle gösterilir. Her notanın başında bir «anahtar» bulunur. Anahtar notanın perdesini göstermeye yarar, buna göre okunmasını sağlar. «Sol», «do», «fa» olmak üzere üç çeşit anahtar vardır. En çok kullanılan «sol» anahtarı», az kullanılanı da «do anahtarı»dır. Türk müziğinde sol anahtarı kullanılır.
Her notanın perdesi portedeki yerinden, zamanı da biçiminden anlaşılır. Notayı yazarken üçüncü çizginin üstündekilerin sapı aşağı doğru, altındakilerin sapı da yukarı doğru çizilir. Aynı değerdeki dörtlükten küçük olan (sekizlik, onaltılık… gibi) notaların zamanlarını gösteren çizgiler birleştirilebilir.
Bir notada duraklama işaretlerinin de notalar gibi zaman değeri vardır. Bu duraklama işaretlerinin de notalar gibi zaman değeri vardır. Bu duraklama işaretlerine ve duraklama zamanına «es» denir (dörtlük es, sekizlik es, on altılık es gibi).
Müziğin Faydaları
«Müzik ruhun gıdasıdır» sözü bu sihirli sanatın ne büyük etkileri olduğunu açıkça göstermeye yeter. Müziğin en büyük faydası insanları bir araya getirmesi, birbirine yaklaş-tırmasıdır. Müzik bütün insanlar için ortak bir dil gibidir. Okullarda toplu olarak söylenen şarkılar, konserler, radyo programları birçok insanı aynı duygu içinde toplar.
Marşlar bütün bir milleti kahramanlık duygularıyla harekete geçiren müzik eserleridir. Bu bakımdan bilhassa savaş sırasında marşlar sayesinde kahramanlık duyguları kuvvetlendirir. Her milletin çeşitli marşları olduğu gibi bir de milli marşı vardır.
Öte yandan, müzik hatırlanamayacak kadar eski çağlardan beri çeşitli toplulukların dini ibadetlerinde en büyük rolü oynayagelmiştir.
Son yıllarda müzikten iş hayatında, tedavide de faydalanılmaya başlanmıştır Büyük fabrikalarda, müzik dinleyerek çalışan işçilerin daha iyi verim sağladığı görülmüştür. Bazı durumlarda da müzik, hastaların çabuk iyileşmesine yardımcı olur. II. Dünya Savaşı’nda yaralıların iyileşmesine müzikle yardım edilirdi.
