Nato Nedir? NATO Logo resmi. NATO Tarihçesi hakkında bilgi ve NATO’nun kuruluş amacı ile ilgili bilgi
NATO Nedir? NATO Tarihçesi
NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü), Kuzey Atlantik Paktı’nı imzalayan devletlerin ekonomik durumlarım sarsmadan silahlanmasını sağlamakla ve silahlı kuvvetlerini tek ve etkili bir komuta altında toplamakla görevli kuruluştur.
Kanada ve 10 Avrupa ülkesi tarafından 4 Nisan 1949’da Washington’da kuruldu. Antlaşmanın amacı, Doğu Bloku’ndan gelecek saldırı olasılığına karşın, Batı Avrupa’nın güvenliğini, özellikle askeri alanda karşılıklı işbirliğiyle güvence altına almaktı. NATO’nun programı yalnız askeri değil, aynı zamanda politik, ekonomik, toplumsal ve kültürel işbirliğini de içerir. 1982’de İspanya’nın da örgüte katılmasıyla NATO’ya üye devletlerin sayısı günümüzde 16’dır. 1966′ da, Fransa kuruluşun askeri kanadından çekildi. Savaştan birer süper devlet olarak çıkan ABD ve SSCB arasında büyük bir güvensizlik ortamı gelişmeye başladı.
Batı Avrupa’da işbirliğinin gerekli olduğuysa gitgide anlaşılıyordu. Mart 1947’de Büyük Britanya ve Fransa birliklerini savunacaklarına ve destekleyeceklerine ilişkin bir antlaşma imzaladılar. Birkaç ay sonra da Belçika, Lüksemburg ve Hollanda, Benelux adı verilen bir gümrük antlaşması yaptılar. SSCB’nin Doğu Avrupa’ da üstünlüğünün giderek artması ve Çekoslovakya’da sosyalist iktidarın kurulmasının oluşturduğu ortam sonucu, Mart 1948’de, Brüksel’de, Benelüx ülkeleriyle, Büyük Britanya ve Fransa, Batı Avrupa Birliği’nde (WEU) birleştiler. Brüksel Antlaşması, üye devletlerin, ekonomik, sosyal, kültürel ve askeri alanlarda karşılıklı destek ve işbirliği sağlamaları koşuluna dayanıyordu.
ABD’nin özendirici tutumuyla 1948’de askeri bir antlaşmanın yapılması için başlatılan görüşmelerde NATO adı verilen bir savunma antlaşması oluşturulmasına karar verildi. Bu antlaşmanın temel ilkesi, NATO devletlerinin herhangi birine yapılacak bir saldırının, bütün üye devletlere yönelik olarak görüleceğiydi. Üye devletler arasında çıkabilecek sorunlar ise barışçı yollarla çözümlenecek, yasal savunma dışında güç kullanımında ya da bu temelde herhangi bir tehditte bulunulmayacaktı. Nisan 1949’da bu ilkeleri içeren antlaşma Batı Avrupa Birliği ülkeleri olan ABD, Kanada, Norveç, Danimarka, İtalya, İzlanda ve Portekiz tarafından imzalanarak onaylandıktan sonra, 24 Ağustos 1949’da örgüt resmen kuruldu. Yunanistan ve Türkiye 1952’de Federal Almanya Cumhuriyeti ise 1955’de NATO’ya girdiler. 1982’de İspanya NATO’nun 16. üye ülkesi oldu.
12 Mart 1999 yılına kadar NATO’ya başka bir ülke üye olamadı.
Bu tarihte ise eski doğu bloku ülkeleri Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya birliğe dahil oldu. 5 yıl sonra ise yeni katılımlar gerçekleşti. 29 Mart 2004 yılında yine eski Doğu Bloku ülkelerinden Bulgaristan, Estonya, Litvanya, Letonya, Romanya, Slovakya, Slovenya NATO’ya üye oldular. En son üye olan ülkeler ise 1 Nisan 2009 tarihi itibari ile Arnavutluk ve Hırvatistan olmuştur. Şu anda NATO’ya üye tam 28 ülke bulunmaktadır.
NATO’daki en yüksek organ, tüm üye devletlerinin temsilcilerince oluşturulan Kuzey Atlantik Konseyi’dir. Bu konsey, büyükelçiler ve bakanlar düzeyinde toplanır. Sürekli temsilciler olan büyükelçiler, haftalık toplantılar yaparlar. Dışişleri, savunma ve maliye bakanları ise en az iki yalda bir toplanarak, kuruluşun genel politikasını belirler. Askeri ve sivil bölümlerinden sorumlu olan bu konsey üye devletlerin özellikle, politik, askeri ve ekonomik alanlarda, önemli görüşmeler yapmaları için ortam hazırlar. NATO, Kuzey Atlantik Konseyi’nin ve çeşitli komisyonların başkanı olan bir genel sekreter tarafından yönetilir. Genel sekreter, aynı zamanda, bürosu Brüksel’de bulunan Uluslararası Sekreteryanın başkanıdır. Parlamentosu olmayan NATO’da üye devletlerden parlamenterlerin katıldıkları Kuzey Atlantik Asamblesi (Meclisi) bulunur. Bu meclis örgütten ayrıdır; ancak NATO ile çeşitli ulusal parlamenterler arasında birleştirici bir rol oynar.
NATO’nun en yüksek askeri organı Fransa dışındaki üye devletlerin temsilcilerinin bulunduğu Brüksel’deki Askeri Komite’dir.
İzlanda komitede sivil bir görevli tarafından temsil edilir. Başkomutanlar, en az yılda iki kez toplanırlar. Sürekli askeri temsilciler ise istedikleri zaman toplantı yapabilirler. Bu komite, Kuzey Atlantik Konseyi ile Savunma Plan Komisyonu’na emir verebilir. NATO’nun içerdiği stratejik alan dört bölgeye ayrılmıştır; Avrupa, Atlas Okyanusu, Manş Denizi, Amerika ve Kanada’nın doğu kıyıları. Her bölgenin bir yönetim merkezi vardır. 1967’den bu yana Avrupa bölgesinin yönetim merkezi Belçika’da Casteau’da bulunur. Avrupa’nın yönetiminde tüm yetki, ABD’li bir general olan Avrupa Müttefik Başkomutanında toplanmıştır.
Atlas Okyanusu’nun yönetim merkezi ise ABD’nin Virginia Eyaleti’ndeki Norfolk’tadır. Bu bölge de, yine başında ABD’li bir general bulunan Atlantik Müttefik Başkomutanı tarafından yönetilir. Manş Denizi bölgesinin yönetim merkezi ise, Büyük Britanya’da Nothwood’dadır. Manş Komutanı bir İngiliz amiralidir. Amerika ve Kanada doğu kıyılarının savunmasında bir bölgesel plan komisyonu sorumludur. Bu komisyon sırayla Ottawa ve Washington’da toplanarak askeri komiteye önerilerde bulunur. Doğu Bloku’nun çözülmesinden (1989 -1990), iki Almanya’nın birleşmesinden (1990) ve Varşova Paktı’nın dağılmasından (1990) sonra, NATO’nun işlevi ve geleceği konusunda çeşitli görüşler ortaya atıldı. Yeni oluşan politik konjüktürde, NATO’nun eski önemini yitirdiği öne sürülmesine karşın, Körfez Krizi ve Savaşı (Ağustos 1990-0cak 1991), örgütün önemini yeniden gündeme getirdi.
NATO son yıllarda Afganistan, Irak, Suriye, Karadağ gibi bölgelerde de aktif olarak faaliyet göstermekte ve gücünü önemini devam ettirmektedir.
