Nesir Ne Demek (Edebiyat)

0
Advertisement

Edebiyatta nesir ne anlama gelir? Nesir ne demek, anlamı, özellikleri, örnekleri, hakkında bilgi.

Nesir; kök anlamı “yayma, saçma, dağıtma”; edebiyatta, dilbilgisi kurallarına uyuyarak duygu ve düşünceleri anlatım yolu. Dille yaratılan edebiyat eserlerinde (edebi eser) sözlü ya da yazılı olsun, toplumun ortalanıp düzeyini aşan bir olgunluk ve zenginlik vardır. Ayrıca anlatımın gerektirdiği kurallılık, düzgünlük, doğruluk, güçlülük, etkililik… gibi nitelikler. Bu yüzden edebiyatta nazım ve nesir gibi anlatım yolları kullanılmıştır. Kök anlamının belirttiği gibi nesirde doğallık (tabiilik), kendiliğindenlik, özgürlük, herhangi bir ölçü ve kalıba sıkışmama özellikleri vardır. (Nisar: saçıcı, zernisar: altın saçan, pertevnisar: ışık dağıtan).

Düşünme yollarına uygun nitelikte ve dil kurallarına göre isteklerimizin düz ve doğal anlatımı, bu anlamda nesirdir (düzyazı). Nesir yazanları nâsir, nesir halindeki eserlere sıfat olarak mensur, boyutları belli bir nesir parçasına mensure denirken, hep Arapça kökün o dilin kurallarına uyan türeme yollarından yararlanılmıştır. Eskiden edebiyat yerine “şiir ve inşâ” denir, böylece konuşma dilinin savrukluğunda kabul edilen nesir, sanat dışı bırakılırdı. İnşâ sözcüğünün anlamı yapma, kurma, hesaplayarak oluşturmadır (inşaat: yapı işleri). Bu yüzden biçim edebiyatımızda nesirden beklenen doğallık yüzyıllarca unutulmuş, yerine ustalıklı kitabet anlamına inşa geçmiş olur. İnşadan nesre geçiş, edebiyatımızın ve dilimizin büyük devrimlerinden biridir.

Bugünkü anlayışımıza göre nesrin en küçük birimi tümce (cümle) dediğimiz tam anlamlı söz öbekleridir. Her biri bir yargıyı, bir eylemi, bir düşünceyi belirten-kısa, uzun-tümceler, konunun gerektirdiği plana göre sıralanarak düşünce kümeleri (paragraf) oluştururlar. Böylece nesir halindeki bir yazıda iki satırbaşı arasında kalan paragraflar yazının ana bölümleri belirlenmiş olur. Anlama yardımcı olan noktalama işaretleri de, yazanını konuşur gibi doğallıkla okunuşunu, anlaşılmasını sağlar. Nesir uyulan sözdizimi kuralları belli, nesrin amacı düşünceleri açıklamak olduğuna göre mensur yazılar karşısında güçlük çekilmemelidir. Yazarların, sözcükleri gerçek anlamlarından başka anlamlarda kullanma özgünlüklerine (mecaz anlam) dikkat edilince mensur bir yazının anlaşılıp kavranması manzum olanlara göre daha kolaydır. Nesrin, okunuş ve dinlenişle ezberlenmesi, olduğu gibi saklanması, çağrışım kolaylıklarıyla kolayca hazırlanması olanak içinde değildir. Bu yüzden yazı öncesi edebiyat ürünlerinin hepsi manzum olmuş, nesir ancak yazılı belgelerle saklanabilmiştir. (Edebiyatımızda Göktürk Yazıtları, Dede Korkut Kitabi). Matbaa gibi bir teknik olanak bulunmadan mensur eserler kamunun diline geçemez. Bu yüzden eski edebiyatlarda öykü-roman (mesnevi, halk hikâyeleri, fabller…), tiyatro (tragedya, komedya…) gibi türlerin de manzum yazılması zorunluğu (geleneği) geçerli olmuştur. Gelişmiş ve uygar toplumların edebiyatlarında ise nesirle yaratılan edebiyat türleri manzum olanlara göre çoğunluktadır. Son yüzyıllarda hemen yalnızca şiir, çeşitli hazım olanaklarından yararlanma yoluna gitmiş eskiden manzum olan birçok tür, nesre geçerek kurtuluş sağlanmıştır. Nesirle yazılan ve her biri bu ansiklopedinin sayfalarında ayrı birer madde olan türleri burada hatırlamak yeterlidir: Öykü, roman, tiyatro, gezi, mektup, yaşamöyküsü (biyografi), özyaşamöyküsü, (otobiyografi), makale, deneme, fıkra, söyleşi (sohbet), eleştiri, anı (hatıra), günlük söylev, özdeyiş…


Leave A Reply