Nevşehir ilinin tarihi, tarihçesi. Nevşehir ilinde bulunan tarihi mekanlar, yerler ile ilgili bilgi.
NEVŞEHİR TARİHİ; İÖ 2000’lerde Kayseri’deki Kültepe’de ticaret kolonileri kuran Asurlular bu yöreye kadar geldiler. Hititler daha ilk dönemlerinde Nevşehir yöresini egemenlik alanına kattı. Uzun süre Hititlere bağlı kalan bölge, Hitit İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra (İÖ 1195) bir süre Friglerin egemenliğinde kaldı. İÖ 10. yüzyılda Geç Hitit krallıklarından Tabal’ın egemenliğine geçti ve bu durum İÖ 7. yüzyılın ilk yarısına kadar sürdü. İÖ 7. yüzyılın sonlarına doğru Lidya Kralı Alyates, Kimmerleri yenerek doğuya sürdü. Lidyalılarla Medler arasında 5 yıl süren (İÖ 591-585) savaşın sonunda Kızılırmak sınır olmak üzere iki devlet arasında barış yapıldı.
Medlerin yerine geçen Persler İÖ 546’da tüm Anadolu’yu ele geçirdiler. Anadolu’daki Pers egemenliğine son veren Büyük İskender, İÖ 333’te Nevşehir’i ele geçirdi. İskender’in ölümünden sonra Perslerin son Kapadokya Satrapı Ariarates bağımsızlığını ilan etti (İÖ 323). Ancak bir yıl sonra Makedonya Krallığı bölgeyi ele geçirdi. İÖ 322-302 arasında Makedonya Krallığı’na bağlı kalan Nevşehir yöresi, bu kez de Seleukosların egemenliğine girdi. Bu dönemde bölgede Nyssa adlı bir kent kuruldu.
İÖ 261’de Kapadokya Krallığı yeniden bağımsızlığını kazanarak iki yüzyıl kadar varlığını sürdürdü.
İÖ 1. yüzyıl sonlarına doğru bölge Roma İmparatorluğu’na bağlandı. Roma İmparatorluğu’nan sonlarına doğru Hristiyanlar, Nevşehir yöresinde kayalar içine ve yer altına kiliseler, manastırlar ve hatta kentler bile kurdular. Bölgede bu dönemden kalan birçok kilise ve manastır vardır. Bizans imparatorluğu döneminde de bölge önemini korudu. Emevi Halifesi Velid ve Abbasi Halifesi Memun dönemlerinde yöre Müslümanların eline geçti, fakat bu durum uzun sürmeyerek Bizans tarafından geri alındı.
Kent, Malazgirt Zaferi‘nden hemen sonra fethedildi, yeni yerleşme yerleri kuruldu. Bunlar arasında daha sonra Nevşehir adını alacak olan Muş kara da yer alıyordu. Türk fethinden sonra Anadolu Selçuklu Devleti ile Danişmendliler arasında el değiştiren bölge, 1177’de Danişmendli Beyliği yıkılınca kesin olarak Selçuklu Devleti’ne bağlandı. 13. yüzyılın ikinci yarısında Moğol istilasına uğrayan bölgede Muşkara askeri, Hacı Bektaş işp dinsel ve kültürel açıdan gelişti. Hacı Bektaş Veli kendi adıyla anılan kente yerleşti, tarikatını geliştirdi ve burada öldü. Moğollardan sonra bölge sırasıyla Eretnaoğulları, Karamanoğulları ve Dulkadiroğulları’nın yönetimine geçti.
Yavuz Sultan Selim
Yavuz Sultan Selim, Dulkadiroğulları Beyliği’ne son verince, Nevşehir yöresi de Osmanlı egemenliğine geçti.
Nevşehir, tarihinin en parlak dönemini, Lale Devri’nde yaşadı. Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Muşkaralı idi. Onun sadrazamlığı sırasında Muşkara çok gelişti ve Nevşehir adını aldı. Lale Devri sona erip (1730) Damat İbrahim Paşa öldürülünce eski önemini yitirdi ve sancakken Kırşehir’e bağlı bir kaza konumuna getirildi. Kurtuluş Savaşı sırasında Kırşehir’de Müdafaayı Hukuk Cemiyeti kuruldu ve bölge halkı bu savaşın yanında yer aldı. Cumhuriyetin ilanından sonra Kırşehir’in bir ilçesi olan Nevşehir, 20 Temmuz 1954’te il yapıldı.
Nevşehir – Kapadokya
TARİHSEL ESERLER:
Nevşehir yöresi, Hristiyanlığın ilk yıllarında önem kazandı. Yörede bulunan yumuşak kayalara yapılan sayısız kilise, manastır, şapel ve konutlar, günümüze kadar ulaşmıştır. Merkez İlçe’nin sınırları içinde yer alan Göreme, yukarıda sözü edilen eserler açısından çok zengindir (Göreme). Nevşehir Kalesi Bizans döneminde yapıldı. Yerleşmenin güneybatısındaki tepe üzerinde yer alır. Kentin en önemli dinsel yapısı, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Külliyesi’dir. Cami, medrese, imaret, hamam, sıbyan mektebi ve kitaplıktan oluşur. Kentin ortasında, kalenin eteğinde yer alan bu görkemli eser, 1718-1726 arasında yapıldı.
Göreme Tarihi Milli Parkı
Caminin kubbesi kurşunla kaplı olduğu için Kurşunlu Camisi de denir. Lale Devri’nin süsleme öğeleri külliyenin her biriminde görülür. 44 m yüksekliğindeki tek minare, caminin sağındadır, tek şerefelidir. Bu külliyeden önce Nevşehirli Damat İbrahim Paşa 1715’te Camii Atik Mahallesi’nde bulunan Kaya Camisi’ ni yaptırdı. Günümüzdeki tek minare, caminin kuzeybatısında yer alır; silindir gövdeli, tek şerefelidir. 19. yüzyılda yapıldı.
Nevşehirli Damat İbrahim Paşa‘nın yaptırdığı eserden biri de Camiikebir Mahallesindeki Beylik Hanı’ dır. 1726 tarihli yapı günümüzde yıkıktır. Kentin merkezinde yer alan Cumhuriyet dönemine ait en önemli yapı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Anıtı’dır. 1946’da Hakkı Atamulu tarafından yapıldı. Sadrazam sağ elinde buğday başağı, sol elinde Lale Devri’ nin simgesi olan lale tutar. Merkez İlçe’nin yakınlarında daha birçok tarihsel eser vardır.
Başlıcaları:
Avcılar Köyü’nden Göreme’ye kadar uzanan peri bacaları; Nevşehir’in 20 km kuzeyinde bulunan Kaymaklı yeraltı yerleşmesi; Nevşehir’in 8 km doğusunda, Urgüp’ün 12 km batısında tüf kayaların içinde oyulmuş binlerce kaya kilisesini barındıran Uçhisar ve Nevşehir’in 29 km, Kaymaklının 9 km güneyinde Derinkuyu yeraltı kenti. Günümüzde burası turizme açılmış bir yöredir.
