Niğde ilinin tarihi, tarihçesi. Niğde ilinde bulunan tarihi mekanlar, yerler ile ilgili bilgi.
NİĞDE TARİHİ; Bölge tarih çağlarına Hititle-rin egemenliğinde girdi. Hititler döneminde bölgenin önemli merkezi olan Tuwanuwa (bugünkü Kemerhisar ya da Kilisehisar) idi. Hitit Devleti‘nin kuruluşundan yıkılışına kadar, bu devletin yönetiminde kalan Niğde yöresi, Hitit Devleti’nin yıkılmasından (İÖ 1195) sonra Geç Hitit Krallıkları’ndan Tabal’ın egemenliğine girdi. Kemerhisar ve İvriz yazıtlarında Tuwanuwa Kralı’ndan söz edilir (İÖ 8. yüzyıl ortaları). İÖ 7. yüzyıl ortalarına doğru Kafkaslar’dan gelen Kimmerleri Lidya Kralı Alyattes yenerek, Kızılırmak’ın doğusuna çekilmek zorunda bıraktı. İÖ 546’da Persler tüm Anadolu ile birlikte Niğde yöresini de ele geçirdiler. Pers egemenliği Büyük İskender’in Asya Seferi’ne (İÖ 333) kadar sürdü. Hellenistik krallıklar arasında el değiştiren bölge, İÖ 3. yüzyıl başlarında Kappadokya Krallığı’na bağlandı. İÖ 1. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nun egemenliğine girdi. Niğde yöresi, Anadolu’da Hristiyanlığın ilk yayıldığı yerler arasındadır. Ihlara Vadisi’nde kayalara oyulmuş birçok kilise o çağlardan kalmıştır. Bizans İmparatorluğu’nun ilk dönemlerinde bölgenin en önemli kenti eski Tuwanuwa olup Eski Yunan kaynaklarında Tyana, İslâm kaynaklarında Tuvana olarak geçer. 707’de Halife Velid’in oğlu Abbas, Tuvana’yı fethettiyse de, yeniden Bizans’ın eline geçti. Halife Memun, Tuvana’yı ikinci kez fethetti (832). Mutasım ise kentin surlarını yıktırdı (833). Bu tarihten sonra Tuvana eski önemini yitirdi. Niğde yöresi Malazgirt Savaşı’ndan sonra Türkler tarafından fethedildi. Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan ülkesini oğulları arasında bölüştürdüğü zaman Niğde’yi Arslanşah’ a verdi. Kent İzzettin Keykavus ve özellikle Alaattin Keykubat dönemlerinde büyük ölçüde bayındırlaştırıldı. 14. yüzyıl başlarında İlhanlılar, Niğde çevresindeki geçitleri korumak için yöreye bir Moğol kabilesi yerleştirdiler. Bu kabilenin reisi Sungur Ağa, bir süre bölgenin yönetimini elinde tuttu. Sungur Ağa’nın ölümünden sonra Karamanoğulları Niğde’yi ele geçirdiler, Yıldırım Bayezit 1398’de Karamanoğlu Alaattin Bey’i yenerek Niğde’yi topraklarına kattı. Ankara Savaşı’ndan sonra (1402) Timur bölgeyi yeniden Karamanoğullarına verdi. 1419’da Memlûklar, Niğde’yi işgal etti. 1470’te Fatih Sultan Mehmet, Niğde’yi Osmanlı topraklarına kattı. Osmanlı yönetiminde Niğde, Karaman Eyaleti’nin sancaklarından birisiydi. Nevşehirli Damat İbrahim Paşa, öteki bazı kentlerle birlikte, Niğde’nin gelirini de Nevşehir’e bıraktı. Niğde, Kurtuluş Savaşı’ndan önce işgal görmeyen bölgeler arasındadır. Cumhuriyetin kurulmasından sonra il konumuna getirildi.
TARİHSEL ESERLER: Gerek Merkez İlçe, gerekse öteki ilçeler tarihsel eserler açısından zengindir. Merkez İl-çe’deki Kayardı Tepesi, Cilali Taş Çağı buluntuları veren bir höyüktür. Geç Hitit yerleşmelerinden biri olan Göllü-dağ Höyüğü, önemli buluntular veren bir merkezdir. Merkez İlçe’nin kuzeybatısında bulunan Andaval Kilisesi 6. yüzyılın klasik üslubunu uygulayan bir bazilikadır. Yine Merkez İlçe’nin 8 km. kuzeydoğusundaki Gümüşler Köyü’nde bulunan Eski Gümüşler Manastırı iyi korunmuş kaya kilisesidir. Kentin doğusunda, Alaattin Tepesi’nin kuzeydoğusunda bulunan Niğde Kalesinin yapım tarihi bilinmemektedir. Kaleden günümüze ancak en yüksek yerdeki kule ulaşabilmiştir. Niğde’nin merkezindeki en eski Türk dönemi yapısı, Alaattin Mahallesi’ndeki Alaattin ya da Ulu Cami’dk. 1223’te yaptırıldı. Tek minaresi kaim, yuvarlak ve tek şe-refelidir. Sekiz köşeli bir tabana oturur. Alaattin Tepesi’nin güney eteğinde bulunan Sungur Bey Camisi ve Türbesi, 1335’te Eretnaoğulları döneminde Emir Seyfettin Sungur Bey tarafından yaptırıldı. Doğusunda bulunan iki minare yıkıldığından, sonraları tek şerefeli bir minare eklenmiştir. Caminin güneydoğu duvarına bitişik olan türbe, Sungur Bey’e aittir. Sungur Bey Camisi’nin yakınlarında bulunan Şah Camisi 1413’te yapıldı. Alaattin Tepesi’nin doğusundaki Hanım Camisi 1452 tarihlidir. Alaattin Tepesi’nin batısındaki Dış Cami, 16. yüzyılda yapılmış bir Osmanlı dönemi yapısıdır. Yaptıranın adından dolayı Çelebi Hüsamettin Camisi olarak da bilinir. Tek kubbeli ve tek minarelidir. 17. yüzyıla tarihlenen Paşa Camisi, Murat Paşa ile oğlu Ali Paşa tarafından yaptırıldı, türbeler caminin yanındadır. Niğde’nin en görkemli türbesi Anadolu Selçuklu Sultanı IV. Kılıç Arslan’ın kızı Hüdavent Hatun’un sağlığında kendisi için yaptırmış olduğu Hüdavend Hatun Kümbeti’dir. Yan yana bulunan üç kümbetin en büyüğüdür. 1312 tarihli yapı, sekizgen planlı, piramit çatılıdır. Kesme sarı taştan yapılmıştır. Güneybatısında 1344 tarihli kare planlı yıkık, onikigen piramit, külahlı Gündoğdu Kümbeti yer alır. Niğde merkezindeki en eski tarihli medrese, Sungur Bey Camisi’ nin batısında bulunan Akmedrese’dir. 1409’da Karamanoğlu Alaattin Ali Bey tarafından yaptırıldı, bu nedenle Ali Bey Medresesi adını da taşır.
