Nitrogliserin Nasıl Elde Edilir? Nitrogliserin Özellikleri ve Kullanım Alanları

Nitrogliserin nedir, özellikleri nelerdir? Nitrogliserin yapısı, kullanım alanları nelerdir, hakkında bilgi.

Nitrogliserin

Nitrogliserin; gliseril trinitrat olarak da bilinir, dinamitin en önemli bileşenlerinden biri olan çok güçlü patlayıcı madde. NitroselüLoz ile birlikte başta roket ve füze yakıtları olmak üzere çeşitli iticilerde kullanılır; ayrıca damar genişletici etkisinden ötürü anjina pektoris sendromunda ağrı kesici olarak yararlanılır.

Nitrogliserin katışkısız haldeyken tatlı ve yakıcı lezzetli, renksiz, yağlı görünümlü ve zehirli bir sıvıdır. Nitrogliserini ilk olarak 1846’da İtalyan kimyacı Ascanio Sobrero derişik nitrik ve sülfürik asit karışımına gliserin katarak elde etti. Sanayide üretimi sırasında doğabilecek tehlikeler kesintisiz nitrolama işleminin geliştirilmesiyle önemli ölçüde azaltılmıştır.

Nitrogliserinin azot içeriği oldukça yüksektir (yüzde 18,5) ve ayrıca oksijen içeriği karbon ve hidrojeni yükseltgemek için gerekli olandan çok daha fazladır. Bu durumda zayıf bir etki bile bileşiğin ayrışmaya başlamasına yol açar, oksijen karbon ve hidrojeni yükseltgerken bol miktarda azot açığa çıkar. Bu da malzemeye son derece güçlü bir patlayıcılık özelliği kazandırır. Nitrogliserin ateşlendiğinde açığa çıkan gazların hacmi oda sıcaklığı ve basıncındaki hacimlerinin 1.200 katına ulaşır, sıcaklıkları ise 5.000°C’ye yükselir. Bütün bunların etkisiyle bir anda 20 bin atmosferlik bir basınç oluşur ve saniyede yaklaşık 7,7 m hızla hareket eden bir patlama dalgası açığa çıkar. Nitrogliserin darbelere ve hızlı ısıtmaya karşı aşırı derecede duyarlıdır; 50°C-60°C arasında ayrışmaya başlar, 218°C’de patlar.

Nitrogliserin nitroselüloza katıldığında, jelatin kıvamında çok güçlü bir patlayıcı oluşturur. İlk kez Nobel’in bulduğu bu karışım ilk çift bileşenli itici olan balistit barutunun geliştirilmesini sağlamıştır.

Nitrogliserinin donma noktasının (13°C) çok yüksek olması ve darbelere karşı katı haldeyken sıvı haldekine göre çok daha duyarlı olması kullanımında pek çok sorun yaratır. Bu sorunu gidermek için nitrogliserin genellikle başka polinitratlarla karıştırılır. Örneğin nitrogliserin ve etilen glikol dinitrattan hazırlanan bir karışım —29°C’de donar.

Kaynak – 2

Nitrogliserin ne demektir? Nitrogliserinin özellikleri nelerdir? Nitrogliserin nasıl elde edilir, kullanım alanları, hakkında bilgi.

Nitrogliserin; Gliserinin, nitrik asitle nitrolanmasından meydana gelen bir bileşiktir. Organik kimyada, asitlerle alkollerin birleşmesinden doğan bileşiklere, genel olarak, «Ester» denir. Nitrogliserin de nitrik asidin «trigliserin esteri»dir. Gliserinde bulunan 3 hidroksitin (OH) hidrojenleri yerine birer NO2 bağlanarak meydana gelmiştir. Kimyada tam adı «trinitrogliserin»dir, kaba formülü de C₃H₃ (ONO₂)₃ olarak yazılır.

Nitrogliserin, kurşun kablarda, saf gliserinle sülfürik ve nitrik asit karışımının 15-20° de hava akımında karıştırılmasıyla elde edilir. Yağ şeklinde, sıvı üzerinden ayrılınca tahta kablara alınır, soda çözeltisiyle yıkanarak, kullanılacak hale getirilir.

Nitrogliserin çok kuvvetli bir patlayıcı maddedir. Sıvı halinde taşınması çok zordur. Ufacık bir sarsıntıda sıvı, bulunduğu kabın çeperlerine kuvvetlice çarparsa derhai patlar. Nitrogliserinden dinamit yapılır. İsveçli bilim adamı Alfred Nobel‘in bulduğu bu patlayıcı madde ona büyük kazanç sağlamıştır.

Kuvvetli bir zehir olan nitrogliserin tıpta da ilaç olarak kullanılır. Kalp hastalarının kullandığı «trinitrin» denilen damar genişletici ilaç nitrogliserinden yapılır.