Nizamiye Mahkemeleri nedir, özellikleri nelerdir? Nizamiye Mahkemeleri hangi padişah tarafından, ne amaçla kurulmuştur, hakkında bilgi.
Nizamiye Mahkemeleri
Nizamiye Mahkemeleri; Osmanlı Devleti’nde, Tanzimat’ın ilanından sonra şer’i hukuk alanı dışındaki mevzuatı uygulamak üzere kurulan mahkemelerdir.
1840’ta Ceza Kanunname-i Hümayunu ile İrade-i Muntazama-i Adliye’nin yürürlüğe konması şeriye ve cemaat mahkemelerinin yetki alanları dışında kalan hukuksal sorunlar için yeni yargı kurullarının oluşturulmasını gündeme getirdi. İstanbul’daki ilk uygulamaların olumlu sonuç vermesi üzerine, 1851’de çıkarılan Kanun-ı Cedid doğrultusunda nizamiye mahkemelerinin yetki alanı genişletildi ve bütün eyalet merkezleriyle sancaklarda nizamiye mahkemeleri kurulması yoluna gidildi. Nizamiye mahkemelerinde dava açılabilmesi için şikâyet dilekçesinin mülki amirce mahkemeye gönderilmesi gerekiyordu. Mülki amirler dilediklerinde davayı durdurabiliyordu; infaz da onların yetkisine giriyordu. Yeni yargıçları yetiştirecek bir hukuk mektebinin henüz kurulamamış olması nedeniyle, nizamiye mahkemelerinde de ilmiye sınıfından kadılar görev yapıyordu.
Nizamiye mahkemelerinin bu olumsuzluklarını giderme yolunda ilk adımlar 1868’de Divan-ı Ahkâm-ı Adliye’nin kurulmasıyla atıldı. 1870’te nizamiye mahkemeleri Adliye ve Mezahib Nezareti’ne bağlandı. 1876 Kanun-ı Esasisi ile açık duruşma, savunma hakkı, görev sınırı, mahkemeye müdahale edilemeyeceği gibi kavramlar getirildi. 1879’da Mahakim-i Nizamiye Teşkilâtı Kanunu’yla nizamiye mahkemeleri yeniden düzenlendi, infaz nizamnameleri çıkarıldı, her eyalete adliye müfettişleri atandı, birer müddeiumuminin (savcı) yer aldığı nizamiye mahkemeleri bidayet ve temyiz aşamalarına ayrıldı. Bu arada 1879’da Mekteb-i Hukuk-i Şahane’nin açılmasıyla nizamiye mahkemelerine uygun görevliler yetiştirilmeye başladı. Nizamiye mahkemeleri Cumhuriyet döneminde yargı örgütünün yeniden yapılanmasına değin görev yaptı.
