Nötron yıldızı nedir? Nötron yıldızlarının özellikleri ve isimleri nelerdir? Nötron yıldızı oluşumu, hakkında bilgi.
Nötron Yıldızı Nedir? Hakkında Bilgi
Nötron yıldızı, temel olarak nötronlardan oluştuğu düşünülen son derece yoğun, pekişik yıldızların ortak adıdır. Çapları yaklaşık 20 km olan nötron yıldızlarının ortalama yoğunlukları da çok yüksektir (Güneş’in yoğunluğuna eşit ve suyun yoğunluğunun 1014 katı kadar). Bu düzeydeki bir yoğunluk, atom çekirdeğinin içindeki yoğunluğa çok yakındır; bu nedenle nötron yıldızı, kendi kütleçekiminin etkisiyle bir arada duran dev bir çekirdeğe benzetilir. İçbasıncın en yüksek olduğu merkez bölümündeki maddenin temel olarak hiperonlar ile mezonlardan oluştuğu sanılmaktadır. Ara katmanlar ise büyük ölçüde nötronlardan oluşur ve büyük olasılıkla “üstünakışkan” durumundadır. Yıldızın yaklaşık 1 km kalınlığındaki dış katmanı ise, çok yüksek sıcaklıklarda (yaklaşık 1 milyon K) bulunmakla birlikte katı haldedir. Bu katı katmanın basıncın en düşük olduğu yüzeyi aşırı yoğun demirden oluşur.
Nötron yıldızlarının bir başka önemli özelliği de, çok güçlü magnetik alanlara sahip olmalarıdır; 1012 gauss düzeyine kadar çıkan bu magnetik alan, yüzeydeki demirin, demir atomlarından oluşan uzun zincirler biçiminde polimerleşmesine yol açar. Tekil atomlar sıkışarak magnetik alanın doğrultusunda uzarlar ve uç uca birleşerek olasılıkla yüzeyden dışarı doğru uzanırlar. Yüzeyin altındaki basınç, tekil atomların var olmasına olanak tanımayacak kertede yüksektir. 1967’de pulsarların keşfedilmesi, nötron yıldızlarının varlığına ilişkin ilk önemli kanıt oldu. Pulsarların dönmekte olan nötron yıldızları olduğu kabul edilir. Yengeç (Crabe) ve Yelken (Vela) pulsarlarının son derece kısa periyotlara (sırasıyla 33 ve 83 milisaniye) sahip olması, bunların birer beyaz cüce olma olasılığını dışlamaktadır. Bu yıldızların darbeli ışımalarının (puls), tıpkı bir dinamoda olduğu gibi dönmelerinin ve güçlü magnetik alana sahip olmalarının etkisiyle gelişen elektrodinamik bir olgunun sonucu olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, Herkül X-1 gibi bazı ikili X ışınları kaynaklarının nötron yıldızları içerdiğine ilişkin kanıtlar vardır. Bu türden gökcisimlerinin, yoldaş yıldızlardan gelerek yüzeylerinde toplanan maddenin sıkışması sonucunda X ışınları saldığı sanılmaktadır.
Çoğu astronoma göre nötron yıldızları süpernova patlamaları sonucunda oluşmaktadır; buna göre, patlama sonucunda süpernovanın merkez çekirdeğinin büzülmesi süreci, çekirdeğin yoğunluğunun giderek artmasına, bu da nötron basıncının yükselmesine yol açar ve çekirdeğin yoğunluğu 1015 gr/cm3’e ulaştığında nötron basıncı çökmeyi durdurur. Ama eğer büzülen çekirdeğin kütlesi Güneş kütlesinin yaklaşık iki katından daha büyükse nötron yıldızı oluşmaz ve çekirdek sonunda bir kara deliğe dönüşür.
