Çalışanınızın gerçekleştireceği bir hedefi var. Onu gerçekleştirmek için neler yapması gerektiğini, bunların nasıl yapılacağını da biliyor.
Sonucunun neler katacağını, gerçekleşmeyince kaybedeceklerini de biliyor. Ama bir türlü harekete geçemiyor. Öncelikle “Motivasyonu düşük olabilir mi ?” sorusunun cevabını bulun.
Kişiyi harekete geçirmekten alıkoyan atalet durumunun panzehiri motive olmaktır. Motivasyon, yani güdülenme bir ihtiyacı gidermek için gerekli davranışları başlatan bir kuvvettir. Burada önemli olan ihtiyaç duymak, istek duymak ve sonucunda tatmin duygusuna erişeceğini bilmekte yatar.
İşyerinde Motivasyon
Motivasyon, örgütlerde yöneticilerin elindeki bir silahtır aslında. Yöneticinin başarısı, astların örgütsel amaçları anlayabilmeleri, bu amaçlara ulaşmak için bilgi, yetenek ve güçlerini kullanmalarıyla alakalıdır. Çalışanları tanımadan, yöneticinin motivasyon sağlama amaçlı girişimleri başarısızlıkla sonuçlanabilir. Yöneticinin, çalışanların tutum ve davranışlarını, fikirlerini, duygularını, arzu ve isteklerini ve bunlara etki eden şirket içi ve şirket dışı faktörleri göz önünde bulundurması şarttır.
Bir çalışanı motive eden koşullar, diğer bir çalışanın motivasyonunu düşürebilir. Veya bir durum bir çalışan üzerinde motive edici veya motivasyon düşürücü etki yaratmazken, diğerinde yaratabilir. Futboldan örnek verecek olursak Galatasaray takımından Ergün Penbe bir çok koşulda motivasyonunu koruyabilirken, bir çok takım arkadaşı gol kaçırdığında motivasyonunu kolayca kaybedebilmektedir.
Motivasyon Aracını Seçmek
Motivasyon aracı seçiminde Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi’ne sık sık başvurulur. Çeşitli araştırmacılar bu teoriye karşı çıkmış, kimileri eklemeler yapmış, kimileri kendi teorilerini sunmuştur. Ancak halen çalışma yaşamında motivasyon konusunda kabul gören bir teoridir.
Bu teoriyi 5 basamaklı, hiyerarşik dizilmiş ihtiyaçlar oluşturmaktadır.
1. Fizyolojik İhtiyaçlar : Yeme, içme, barınma, hayatı devam ettirme.
2. Güvenlik İhtiyaçları : Hastalık, yaşlılık vb. gibi hallerde geleceğini garanti altına almak.
3. Ait Olma ve Sevgi İhtiyaçları: Kendi kendini anlama, sevme, sevilme, bir gruba ait olma, vb.
4. Saygınlık İhtiyaçları: Prestij, başarı, sosyal mevki, saygı görme, vb.
5. Kendini Gerçekleştirme İhtiyaçları: Yapma tamamlama arzusu, kişisel tatmin, ideallerini gerçekleştirme, kişisel başarı, bilimsel buluşlar.
Nakit Kral Mıdır?
Örgütte yüksek maaşla çalışan, Maslow’un hiyerarşisine göre saygınlık ihtiyaçları basamağında bulunan personelinize, maaşının yarısı ödül vererek onu motive edebilir misiniz? Veya başka bir ülkede etkili bulunmuş motivasyon aracını kendi şirketinizde aynı etkiyi göstermesini umar mısınız ?
Türkiye’deki bir gaz firmasının, çalışanları arasında yaptığı araştırma sonucunda işçilerinin ödül olarak cumhuriyet altını istedikleri ortaya çıkmıştır. A.B.D.’de cumhuriyet altınının işçileri ne kadar motive edeceği düşünülebilir ?
Fazla ücret, prim gibi yöntemler yönetim için kolay çözümlerdir. Herkes parayı sever görüşü ile motivasyon yükseltilmeye çalışıldığında, çalışanın performansının artacağı garanti edilemez. Yukarıda da belirttiğimiz gibi, kişiler toplumsal statüleri, iş deneyimleri, mevkileri bakımından farklılık gösterdikleri için farklı motivasyon araçlarının denenmesi gerekir.
Bu arada belirtmeliyiz ki, Maslow’un hiyerarşisinde keskin sınırlar olduğu kabul edilmemelidir. Kişi asgari ücretle çalışıyorken, geleceğini garanti altına almamışken, saygınlık veya ait olma ihtiyacı hissedebilir. Ancak böyle bir durumda kişinin odak noktası fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçlarıdır. Bu ihtiyaçları karşılandığında, kişinin odak noktası üçüncü ve dördüncü seviyelere kayacaktır. Yani işyerine ait olma, iyi ilişkiler kurma, sevilme gibi arayışlar baskınlaşacaktır. Bu basamaklarda bulunan kişilerin motivasyonlarını artırmak için pikniklerin, yemeklerin, kokteylerin düzenlenmesi gerçekçi çözümlerdir.
Ülkemizden motivasyon konusunda örnekler verilebilir. Fast food sektöründe karşımıza çıkan “Ayın Elemanı” uygulamasını biliyorsunuz. Her ay çalışanlardan bir eleman performansı nedeniyle ayın elemanı seçilerek ödüllendiriliyor. Bunun sonucunda resmi, ayın elemanı panosuna yerleştiriliyor. İşgücü devrinin yüksek olduğu böyle bir restoranda ayın elemanı seçilme durumu, bir ay boyunca çalışanı motive edebilir mi?
Bankacılık sektöründe yaşanan krizi hatırlarsak, birçok bankacı işten çıkartılmıştı. Geride kalanların, “Yarın ben de atılabilirim” korkusu ile geçirdikleri günlerde, motivasyonlarının ne kadar yüksek olması beklenebilir? Kendini şirkette güvende hissetmiyorken bu kişi ne kadar verimli bir iş çıkarabilir? Böyle bir durumda kurumun çalışanların motivasyonları yükseltmek için iletişim kurma yolunu deneyebilir. Kurumun işten çıkartma politikasında yeniden yerleştirme (outplacement) varsa kişi bu yönde bir bilgilendirme ile kendini güvende hissedebilir.
Görüldüğü gibi motivasyon sadece maddi ödüllerle sağlanmaz. Gerektiği zaman gayri maddi ödüller çok daha etkili olacaktır.
Kişisel Gelişim
Maddi olmayan ödüllerin de motivasyon için çözüm olacağından bahsetmişken günümüzde oldukça popülerleşen kişisel gelişime de yer vermek gerekiyor.
Belirli bir eğitim seviyesine gelmiş, hayatını planlamış, hedefleri için iç motivasyonunu kullanabilen çalışanlarınız için en iyi çözüm kişisel gelişimlerini desteklemektir. Bu başlıktan sadece kişisel gelişim başlığı altında verilen eğitimlere katılmaları anlaşılmamalıdır. Kişisel gelişim çeşitli eğitimlerle teşvik edilebileceği gibi, çalışanlara gerekli ortamları sunarak da gerçekleştirilebilir. İşyerinde başvurabileceği güncel makaleler, dergiler, kitaplar gibi kaynakların olması, seminerlere, konferanslara gidebilmesi kişisel gelişimi desteklediği gibi, işinde de başarılı olmasını sağlayacaktır. Kişisel gelişimin uzun soluklu bir sonuç vereceği de unutulmamalıdır.
Sonuç
Motivasyon konusunda adım atmadan önce, kişinin kendisinin en önemli motivasyon kaynağı olduğu unutulmamalıdır. Hedefleri olmayan, ne istediğini bilmeyen kişi belirsizlik yaratacaktır. Bununla beraber işyerinin tutumunun da motivasyon üzerinde etkisi olduğu bilinmelidir. Bu basamakları geçtikten sonra gerçekçi kalarak ve hayal gücünüzü de işin içine katarak çalışanlara motivasyon araçlarından hangisinin uygun olacağına karar verebilirsiniz.
