Oğuzlar kimlerdir? Oğuzlar boyunun özellikleri, ayrıldığı kollar, tarihçesi, Türk kavmi Oğuzlar hakkında bilgi.
Oğuzlar
OĞUZLAR, Türk kavimlerinin en ünlüsüdür. Oğuzlar’a sonradan «Türkmen» denilmiştir. «Batı Türkleri» de denir. Oğuzlar, Orta Asya Türk İmparatorluklarının kuruluşuna katılmıştır. V. Türk Büyük Hakanlık hanedanı olan Uygurlar çağında (745-940), daha önemli bir rol oynamışlardır; Uygur hanedanının tam adı olan «Dokuz-Oğuz-On-Uygur» adı da bunu gösterir.
Oğuzlar, bundan sonra, Aral’la Hazar arasındaki alanda Büyük Türk Hakanlığı’na az çok bağlı bir devlet kurdular, Doğu Avrupa’ya da geçtiler, Karadeniz kuzeyini ele geçirdiler, Balkanlar’a sarktılar. Bunlara Araplar, «Oğuz»dan bozma, «Guzz» demişlerdir.
Karahanlılar, VI. Türk Büyük Hakanlık hanedanı (940 – 1040) olarak Uygurlar’ın yerine geçince, Türk devletinin ağırlık merkezini Kuzeydoğu Asya’dan (bugünkü Moğolistan’dan) çok daha güneybatıya, bugünkü Türkistan’a getirmişlerdi. İşte bu sıralarda, başlarında VII. Türk Büyük Hakanlık hanedanı Selçuklular (1040 – 1308) olan Oğuzlar, bir yandan Karahanlılar’a, öte yandan İran – Hindistan’daki Gazneli Türk İmparatorluğuna karşı savaşmaya giriştiler, bu savaşmayı kazandılar, bütün Türk kavimlerinin başına geçtiler.
Selçukoğulları idaresindeki Oğuz Türkleri, 1040 Dandanakan Meydan Savaşı‘nda Gazneliler’i yendikten sonra, Türk tarihinin en büyük devrimlerinden birini yaparak, Türk milletini açık denizlere, Yakın Doğu’ya, Akdeniz’e ulaştırdılar, ikinci Türk anayurdu olarak Anadolu’yu aldılar. Büyük Selçuklu Hükümdarı Sultan Melikşah, 1077 tarihli fermanı ile, Selçuklu Prensi ve Anadolu Fatihi Kutalmışoğlu Süleyman Bey’e «Rûm Melikliği»ni verdi, böylece Anadolu Selçuklu Devleti resmen kurulmuş oldu.
Türkler’i Yakın Doğu’ya getiren, Anadolu’ da yeni bir devlet kuran Oğuzlar, artık öteki Türk kavimlerini gölgede bıraktılar. Bu temeller üzerine sonradan Osmanlı İmparatorluğu kuruldu.
Oğuzlar’ın 24 boyu vardı. Selçuklu hanedanı Oğuzlar’ın Kınık boyundan geldiği gibi, Osmanlı hanedanının kurucuları Ertuğrul Gazi ile Osman Bey de Oğuzlar’ın Kayı boyundan bir aşiret başkanıydılar.
Türk geleneğine göre, Oğuzlar’ın atası sayılan Oğuz Kağan, Büyük Türk Hakanları’nın Teoman’dan sonra 2.’si olan Mete’dir. Oğuz Kağan’ın neslinden 24 Oğuz boyunun türediğine inanılır. Osmanlı hanedanı, Oğuz Kağan (Mete) neslinden geldiklerine tamamen inanmışlar, hatta Osman Gazi’yi Oğuz Kağan’a 45. kuşağa kadar aralıksız bağlayan soy kütükleri yapılmıştır.
Bugün Oğuz Türkleri, bütün Türk kavimleri içinde en büyük topluluktur, üçe ayrılırlar:
1) Türkiye Türkleri;
2) Azeriler;
3) Türkmenler.
Türkiye ve Balkan Türkleri, Suriye Türkleri, bir kısım Irak Türkleri birinci koldan; İran, Kafkasya, bir kısım Irak Türkleri ikinci koldan (Azeri); Horasan ve Türkmenistan Türkleri de üçüncü koldandır. Özbek, Kırgız, Kazak, Başkurt, Tatar (Kazan ve Kırım) Türkleri’yle daha başka Türkler Oğuzlar’dan değildir.
Kaynak 2
Oğuzlar (Uzlar)
- • Türklerin en büyük boylarındandır.
- • Oğuzlar, önceleri Göktürklerin, kısa bir süre Çinlilerin, daha sonra Uygurların egemenliğinde kaldılar.
- • Oğuzların ilk zamanlarında bir bölümü, Kuzey Karadeniz’den Balkanlara kadar ilerledi. 13. Yüzyıla kadar Macarlarla yaşayan bu Oğuzlar, daha sonra Macarlaşarak özelliklerini kaybettiler.
- • Oğuzların büyük bir bölümü de 10. Yüzyılın sonlarında başta İran olmak üzere Ön asya ülkelerine yerleşti. Selçuklu ve Osmanlı devletlerini bu Oğuzlar kurmuşlardır.
Malazgirt Savaşı’nda Bizans Ordusunda Peçenekler ve Oğuzlar da yer alıyordu. Fakat bunların çoğu karşılarındakilerin Türk olduklarını anlayınca Selçuklular tarafına geçtiler.
Oğuzlar; Türk boylarının en büyüğüdür. Bugün, Türkistan, Türkmenistan, Anadolu, İran, Irak ve Azerbaycan bölgelerinde yoğun biçimde yaşarlar. Selçukluları kuran Oğuzlar, bu tarihten sonra, daha çok Türkmenler adıyla anılmaya başladılar. Yenisey anıtlarının dikildiği yıllarda Oğuzlar, Göktürklerin kuzey kesimlerinde Barlık Irmağı kıyılarında altı boy halinde yaşamaktaydılar. Göktürk hakanlarının seferlerine katılıyorlar ve savaşıyorlardı. Göktürk Hakanı Bilge Kağan, adına dikilen yazıtlarda “Tokuz Oğuz budun kenti budunum erti” anlatımıyla, onların beylerini kendilerine bağladığını bildiri. 8. yüzyılın başlarında Göktürklere yeniden ayaklanan Oğuzlar, Uygurların, Karluklar ve Basmıllarla birleşerek Göktürkleri yıkmalarından sonra, Uygurları desteklediler. Bu dönemde zaman zaman Çin’e kadar geden Oğuzlar, Uygurların yıkılmasından sonra batıya yöneldiler. Seyhun Irmağı kıyılarına yerleşerek, zamanla daha kuzeydeki bölgeleri ele geçirdiler. Bu arada hayvancılık alanında ilerleme gösterdiler.
Mavaraünnehir Bölgesi’nde Oğuzlar, kendilerine özgü bir örgütlenme içerisine girdiler, zaman zaman Peçenek ve Hazarlarla savaştılar. 11. yüzyılda Kıpçakların baskınına dayanamayan bir kısım Oğuzlar, Tuna boylarına kadar ilerlemek zorunda kaldılar. Zaman zaman Samanilerle birleşerek, Karahanlılara karşı savaştılar. Yeni bir devlet olarak ortaya çıkan Selçuklulara destek olarak toparlandılar. Horasan’dan İran, Anadolu ve Suriye’ye yayıldılar. Bu sırada Bozok ve Üçok adıyla iki ana kola ayrıldılar. Sultan Sencer 1153’te, kendisine vergi veren Oğuzların üzerine yürüdüyse de yenildi. Bir devlet kuramayan Oğuzlar, Harizmşahlara tabi olmadıkları için kısa zamanda parçalandılar. Bir bölümü Saide Melik Dinar komutasında Kirman’a indiler, 12. yüzyılda Salgurlu Devleti’ni kurdular. Önemli bir bölümü de Türkmen adını alarak Anadolu’ya geldiler. Anadolu’da yeni açılan yerlerde kolayca yerleşme olanağı bulan Oğuzlar, zengin bir kültür ve göçebe uygarlığının öğelerini de birlikte getirdiler. Türk folklorünün önemli bir kolunu oluşturan Oğuzlar, Türkiye’nin doğu ve güneydoğu bölgelerinde yaşayan izler bıraktılar. Osmanlıların kökeni araştırılırken, Oğuz destanlarıyla bağlantılar kuruldu. Osmanlı döneminde yazılan Oğuznâme adlı kitapta bu konuya yer verildi. Osmanlı tarihçilerinin bir bölümü, ilk Osmanlı askerlerine Oğuz adını verdiler. Nitekim Fatih Sultan Mehmet, oğlu Cem’in oğluna Oğuz Han adını verdi.
