Okyanus dalgası nedir, nasıl oluşur? Okyanus dalgalarının özellikleri nelerdir? Okyanus dalgaları ve özellikleri hakkında bilgi. Dalga nedir?
Okyanus Dalgalarının Özellikleri
Sarp bir kıyıda durup denize baktığımız zaman dalgalar kıyıya doğru geliyormuş gibi görünür. Ama gerçekte, su hiç ilerlemez. Dalgalar sadece suyun üzerinden kıyıya doğru sürüklenen büklümlerdir. Dalgalar rüzgârlar yaratır. ilk olarak, hareket eden havayla su arasındaki sürtünme küçük pürüzlerin doğmasına sebep olur, sonra rüzgâr bu küçük dalgaların bir tarafından üfleyerek onları büyütür. Dalga, ya da suyun üzerindeki büklüm rüzgârla itildiği için suyun yüzeyinde ilerler. Eğer parmağınızı bir masa örtüsünün üzerinde yürütürseniz bu olayın ne şekilde meydana geldiğini görebilirsiniz. Sürtünme parmağınızın önünde bir tepe ya da dalga, meydana gelmesine sebep olur ve bu dalga masa örtüsünün üzerinde ilerler, ama masa örtüsü yürümez. Suda yüzen bir top dalgada olup bitenleri gösterebilir; top (rüzgâr ya da gelgit dolayısıyla sürüklenmedikçe) kıyıya yaklaşıp uzaklaşmaksızın dairesel bir hareket yapar. Böylece kıyıya çarptığını gördüğümüz dalga, gerçekte boyuna aynı hareketi tekrarlayan aynı su kitlesidir.
Nasıl Oluşur?
Bir dalganın (dibinden tepesine kadar ölçülen) yüksekliği birçok faktöre, özellikle sabit hızla esen rüzgârla temas ederek gittiği uzaklığa ve bu rüzgârın hızına bağlıdır. Birçok durumda dalgaların metre olarak yüksekliğinin, saatte kilometre cinsinden ölçülen rüzgâr hızının onda birinden büyük olmayacağını söylemek mümkündür. Şiddetli fırtınalarda dalgaların 15 metre kadar yükseldiği görülmüşse de 12 metreden yüksek dalgalara çok seyrek rastlanır. Dalganın boyu (yani bir tepeden diğerine olan uzaklık) da oldukça değişiktir; 12 metre yükseklikteki dalgalarda dalga boyu birkaç yüz metre olabilir. Her zaman dalga boyu dalganın yüksekliğiyle artmaz.
Örneğin dalgayı meydana getiren kuvvet ortadan kalktığı zaman (rüzgâr diner ya da yön değiştirirse) dalga yassılaşır ve dalga boyu yüksekliğe göre daha uzun olur. Dalga kıyıya yaklaştıkça deniz sığlaşır ve su tanecikleri daha önceki gibi dairesel yörüngelerini tamamlayamaz hale gelir. Üst taraftaki tanecikler aynı hızla hareketlerine devam ettikleri halde diptekiler yavaşlar. Bunun sonucu olarak, dalganın tepesi daha ileri gider ve köpüklenerek devrilir. Bu durum suyun derinliği dalganın yüksekliğinden biraz fazla olduğu zaman meydana gelir. Dalganın tepesi kırılınca su ileri doğru atılır ve köpüklü dalgalar halinde kıyıya doğru gelir.
Denizin bütün kudreti dalgalarındadır. Bunlarda hem yaratma, hem zedeleme gücü vardır. Genellikle büyük dalgalar karaları kemirir, küçük dalgalarsa denizden gelen birçok şeyleri kıyılara yığar. Onun için açık denizlerin kıyıları (dalgalar daha büyük olacağı için) aşınmadan (erozyondan) dana çok zarar görür. Aşınmanın çoğu suyun kayalara doğru fırlattığı çakıl taşlarından ileri gelir. Ama kıyıya çarpıp kırılan dalgadaki su kitlesinin de büyük bir gücü vardır – büyük bir Atlantik dalgası metrekareye yüz kilogramlık bir kuvvetle çarpar – ve kayalardaki çatlakları döven su bunları yarar.
Dalga Nedir?
Şimdi diyeceksiniz ki, “Dalga, denizin, gölün yüzeyinde hareket eden bir su birikintisidir.”
Hayır, değil. Bir dalganın üzerine küçük bir tahta parçası yerleştirerek, onun dalga ile birlikte hareket etmesine dikkat edin. Tahtanın önce biraz geriye, sonra bir parça ileriye ve daha sonra da tekrar geriye doğru hareket ettiğini fark edeceksiniz. Dalga geçtiği zaman, tahta yine, tam sizin onu koyduğunuz yerde olacaktır. Böylece dalgalar hakkındaki ilk gerçek ortaya çıkmış olacaktır. Dalga, bir su akımı gibi suyu kendisiyle birlikte sürüklemeyip sadece onun içinden geçip gitmektedir. Dalga, ileticisi Okyanus olan, bir enerji atışından başka bir şey değildir. Dolayısıyla o, bakır bir telin içinden geçerken bakırın atomlarını harekete kaldıramaz. Bu yüksekliğin ardından dalga ya kendi hızı ile ileriye doğru bir hamle yapar, ya da iyice yükselen baş kısmı, rüzgâra kapılarak hızlı bir atılış meydana getirir.
Şimdiye kadar görülen en büyük dalga, 1933 yılında, Ramapo adlı bir askeri tankere çarparak tekneyi bir anda sulara gömen müthiş bir Pasifik Tayfunundaki dalgadır.
