Ölçü, miktar belirteçleri, zarfları nelerdir? Ölçü belirteçleri türleri, örnekler, ölçü zarfları ile ilgili cümleler.
Ölçü Zarfları (Belirteçleri) Nelerdir? Örnek Cümleler
Bir eylemin, sıfatın ya da başka bir belirtecin ölçüsünü gösterirler.84 Bu ölçünün içinde azlık, çokluk, sayı, derece, karşılaştırma gibi anlamlar vardır. Ölçü belirteçleri pek, çok, en, kadar, daha, en çok, pek çok, az çok, biraz, fazla, azıcık gibi sözcüklerdir. Az, çok, biraz, azıcık gibi belirteçler, bir adı nitelediklerinde sıfat görevindedirler: az para, çok iş, biraz yemek, azıcık tuz… gibi. Ölçü belirteçlerinden en, çok, daha, pek, pek çok sözcükleri sıfatlarda, karşılaştırmada kullanılır: en az para, pek çok iş gibi.
Ölçü belirteçleri, görev ve anlam bakımından, aşağıda ele aldığımız gibi, anlatıma eşitlik, üstünlük, en üstünlük anlamları katar. Başlıcaları şunlardır:
a) Eşitlik Belirteçleri
Eylemlere, eylemsi ve sıfatlara eşitlik anlamı katar: kadar, denli… sözcükleri gibi.
- “Oralı mıdır, değil midir, beni zerre kadar ilgilendirmez.”
Kadar ve denli sözcükleri “bu kadar, o kadar, bu denli, o denli” biçimlerinde kullanıldığında, eşitlik, aşırılığa geçmiş olur:
- “Bu denli çirkin mi kokar bir bahar dalı.”
b) Üstünlük Belirteci
Üstünlük belirteci olan daha sözcüğü eylemlere, sıfatlara ve belirteçlere üstünlük anlamı katar: Daha getir, Daha göndersinler, Daha anlat; Daha güzel oku, Daha küçük doğra, Daha kısa kes gibi.
- “Gece ay, yoğun buhar tabakasını delip de tarlaları aydınlattığında tedirginleşip daha çok bağırdılar.”
- “…belediye fen işleri ya da emniyet müfettişlerinden çok daha kalıplı, onlardan çok daha çalımlıydı.”
- “En büyük eğlencelerimizden biri de hangimizin daha önce -çok yaşa!- diyeceğiydi.”
- “Yazmayı kendine daha elverişli bulmuş.”
c) En Üstünlük Belirteci
En sözcüğü, belirteçlere ve sıfatlara, üstünlük anlamı katar. En üstünlük belirteci olabilmesi için sıfatın da belirteç olması gereklidir: En güzel konuşmuş; En iyi yapmış gibi.
- “Yemeğin en iyisini de pişirir.”
- “En sonra, pek çok sıkılan çocukların zoru ile akşam altı postasına dar yetiştiler.”
ç) Aşırılık Belirteçleri
Bunlar çok, pek, gayet, çokça, fazla, fazlaca, epeyce, az, azıcık, biraz gibi sözcüklerdir; eylem ve eylemsilere, niteleme sıfatlarıyla kendi türünden olan sözcüklere aşırılık anlamı katar: Gayet kızgın gitti; Pek uzun konuştu; Çok üzüldüm; Pek çok kızdı; Pek çok yoruldu gibi.
- “Bu sözüme o vakit Gazi’nin ne cevap verdiğini pek iyi hatırlamıyorum.”
- “Bu düşünce yüreğine azıcık su serpmişti ama, gene de dertliydi.”
- “Sabaha doğru epeyce açılmıştı.”
- ” Tahrirli siyah gözlerim dar boynumda Biraz dur biraz Ben güvercinleri sayayım.”
- “Biraz gecikmiş olduğu için telaşla bahçeye…”
Fevkalade, harikulade… gibi yabancı kökenli belirteçler bugün yerlerini olağanüstü, alabildiğine gibi sözcüklere bırakmıştır.
Aşırılık belirteçleri, öbekleşmiş biçimleriyle de kullanılır. Bunlar daha çok, daha fazla, pek fazla, en fazla, pek çok, pek az, daha az gibi sözcüklerdir. Her birinin Türkçede ayrı anlamlara gelen kullanım yerleri vardır.
