Oluşumlarına Göre Göller (Yerlikaya Karstik Volkanik Buzul Gölleri)

Oluşumlarına göre göller nasıl sınıflandırılır? Yerlikaya gölleri, set gölleri nelerdir, oluşumları ve örnekler, hakkında bilgi.

OLUŞUMLARINA GÖRE GÖLLER

A. YERLİKAYA GÖLLERİ

1. Tektonik Göller

Yerkabuğu hareketleri sonucunda meydana gelen çukurlarda suların birikmesiyle oluşmuş göllere denir. Dünya’daki göllerin çoğu tektoniktir. Hazar, Baykal, Aral gibi. Türkiye’de de Tuz, Akşehir, Eber, Ilgın, Beyşehir, Eğridir, Burdur, Acıgöl, Manyas, Ulubat, iznik, Sapanca ve Hazar gölleri tektonik göllere örnektir. Tektonik göllerin topluca bulunduğu yer, Afrika’nın doğuşudur. (Victoria, Nysa, Tanganika, Rudolf gölleri)

2. Karstik Göller

Karstik bölgelerdeki erime sonucu oluşan obruk, uvala, polye gibi çukurlarda suların birikmesiyle oluşmuştur. Genellikle bu göller yazın kururlar. Akdeniz Bölgesi’ndeki Elmalı, Kestel, Avlan, Obruk, Kızılören gibi göller bunlara örnektir.

3. Volkanik Göller

Volkanik patlamalar sonucu oluşan çukurlarda (krater, kaldera, maar) suların birikmesiyle oluşmuş göllerdir. Meke tuzlası, Nemrut, Acıgöl bunlara örnektir.

4. Buzul Gölleri (Sirk Gölü)

Eski buzul tabakalarının yerkabuğunu aşındırmasıyla oluşmuş sirk adı verilen çanaklardaki su birikintileridir. İskandinav ülkelerinde ve Kanada’da bu tür göller yaygındır. Orta ve Tropikal Kuşakta ise yüksek dağlık alanlarda görülebilir. Türkiye’de Karadeniz, Akdeniz ve Doğu Anadolu Bölgesi’nde dağların yüksek kesimlerinde küçük sirk gölleri vardır.

B. SET GÖLLERİ

1. Volkan Set Gölleri

Türkiye’deki en güzel örneği Van Gölü’dür. Bu göl, eskiden sularını dışarı boşaltan Van oluğunun Nemrut Dağı’nın oluşması sonucunda kapanmasıyla oluşmuştur. Bu tür göllere lav seti gölleri de denir. Doğu Anadolu’daki Çıldır, Erçek, Haçlı, Nazik, Balık ve Bulanık gölleri bu türdendir.

2. Kıyı Seti Gölleri (Lagün)

Kıyı boyunca yer alan koy ve körfezlerin kıyı setleri ve kıyı kordonları tarafından kapatılmasıyla oluşur. Bunlara lagün (deniz kulağı) da denir.

Terkos (Durusu), Büyükçekmece ve Küçükçek-mece gölleri bu türdendir.

3. Alüvyal Set Gölleri

Akarsuların getirdiği alüvyalların vadinin önünü tıkaması sonucu oluşur. Bunlar küçük alanlı, sığ göllerdir. Ankara yakınındaki Mogan ve Eymir, Muğla yakınındaki Bafa (Çamiçi) ve Köyceğiz gölleri alüvyal set göllerine birer örnektir.

4. Heyelan Set Gölleri

Akarsu vadilerinin heyelanlar sonucunda kapanması sonucunda oluşurlar. Doğu Karadeniz Bölümündeki Sera ve Tortum, Orta Karadeniz’deki Zinav ve Borabay, Batı Karadeniz’deki Abant ve Yedigöller bu türdendir.

5. Moren Set Gölleri

Soğuk kuşaktaki buzul bölgelerinde ve Orta kuşağın yüksek dağlık alanlarında bulunurlar. Dünya’da en çok İskandinav ülkeleriyle Kanada’da görülür. Bu tür göller Türkiye’de yaygın değildir.

6. Baraj Gölleri

İnsanların büyük akarsuların önlerine yaptıkları barajların arkasında kalan göllerdir. Türkiye’deki en büyük baraj gölü Atatürk Baraj Gölü’dür. (Urfa – Adıyaman arasında Fırat üzerinde kuruludur.)

Türkiye’deki akarsular üzerine kurulu olan başlıca baraj gölleri şunlardır: