Dünyaca ünlü İran’lı şair, filozof ve matematikçisi olan Ömer Hayyam’ın sözlerinden oluşan seçki. En güzel Ömer Hayyam sözleri, rubaileri. Ömer Hayyam’ın hayatı.
Ömer HAYYAM ( 18 Mayıs 1044 – 1123 ), Büyük İran şairi ve matematik bilginidir. Rubaileri ile dünya çapında ün kazanmıştır. Horasan’da Nişapur’da doğdu. Adı Ömer, mahlası Hayyam’dır. Devrinin hemen bütün bilgilerini öğrendi. İsfahan’a gitti, büyük Türk hakan Sultan Melikşah’ın hizmetine girdi. Onun emriyle takvimde önemli ıslahat yapan Celali Takvimini, hazırlayan ekipten oldu. 1123 yılında hayli yaşlı olarak öldü. Nişapur’da mezarına 1935’de mermer bir anıt yapılmıştır.
Hayyam, büyük bir matematik bilginidir. Cebir ve fizikte önemli buluşları vardır. Cebirde üçüncü dereceden denklemlerin 13 çeşidini incelemiştir. “El Cebr” adlı kitabını Woepke 1851’de Fransızcaya, Story’de 1918’de ingilizceye çevirmiştir. Müspet ilimler üzerine birkaç küçük kitabı daha vardır. Bunlar da batı dillerine çevrilmiştir.
Ömer Hayyam kendi zevki için yazdığı rubaileri (4 mısradan ibaret şiirleri) ile ölümsüz bir ün kazanmıştır. Çok karamsar yapıda olan şair, dünya nimetlerinden elinden geldiği kadar yararlanmayı, çünkü herşeyin geçici, ölüme mahkum olduğunu, insan duygularını derinliklerine kadar sarsan bir lirizmle anlatmıştır. Dili olağanüstü kıvrak, üstatçadır.
Hayyam’ın kaç rubai söylediği bilinmiyor. 4-5 yüz rubainin ona ait olduğu söylense de, gerçekte onun olanlar 1-2 yüzden ibarettir. İçlerinde Arapça olan bir kaç rubai de vardır. Hayyam’ın rubaileri Çingeneceye kadar büyün dünya dillerinde defalarca yayınlanmıştır. Batıda İngiliz şairi Fitz Gerald’ın İngilizceye çevirisi ile büyük ölçüde tanınmıştır. 1892’den başlayarak bir çok Ömer Hayyam kulüpleri kurulmuştur. Türkçe’ye de pek çok defa çevrilen rubailer bizde de çk sevilmiş okunmuştur.
ÖMER HAYYAM’DAN SEÇMELER:
*Ahirette cennet, huri, kevser var diyorlar
Şarap ırmağı, süt ırmağı, bal ve şeker ırmağı var diyorlar
Bunları anarak ey saki se şimdiden bana bir kadeh şarap ver
Malum ya bir peşin bin veresiyeden iyidir.
*O saray ki göklere yükselirdi
O saray ki padişahlar bile eşiğine yüz sürerdi
İşte şimdi bu sarayın yıkık duvarlarına konmuş bir kumru gördüm
Ötüşü ile sanki şöyle diyordu;
“Hani o günler, hani o günler, hani o günler…
*Zevkine bak çünkü hüznün, kederin ardı arkası hiç gelmeyecektir
Gökte bir çok yıldızlar doğup sönecek
Senin kalıbından yapılacak kerpiç,
Başkalarının köşklerinin yapısına yarayacaktır
*Uyurken rüyamda bir düşünür bana dedi ki;
“Uyumakla kimsenin şenlik gülü açılmamıştır.
Ecelin bir benzeri olan bu işe neden heves ediyorsun?”
“Kalk; çünkü tooprağın altında nasıl olsa uzun uzun yatacaksın.”
Ömer Hayyam Sözleri
Yıldız ve ay her zaman gökte olacak.
Saf şaraptan iyiyi sanma bulacak.
Şarap satan insana ben çok şaşarım,
Satıp, ondan güzel bir mal mı alacak?
Dünyayı kim günahsız bilirmis, söyle!
Yasayan mutlak günah alırmıs, söyle!
Ben kötülük edinçe, sen de edersen;
İkimizin ne farkı kalırmıs, söyle!
Ne diyeyim ki sana,
Varlıgın sırları saklı senden, benden,
Bir dügüm ki ne sen çözebilirsin, ne ben,
Bizimki perde arkasında dedikodu,
Bir indi mi perde, ne sen kalırsın ne ben.
Yasamanın sırlarını bileydin
Ölümün sırlarını da çözerdin;
Bugün aklın var, bir şey bildigin yok:
Yarın, akılsız, neyi bileceksin?
Yasamanın sırlarını bileydin
Ölümün sırlarını da çözerdin;
Bugün aklın var, bir sey bildigin yok:
Yarın, akılsız, neyi bileçeksin?
Buraya dilber, sarap dizersen eger,
Burayı su, çemenle bezersen eger,
Fazlasını istersen, çehennemde yan;
Gerçek çennet buradadır, sezersen eger.
Seni kuru softaların softası seni!
Seni çehenneme kömür olası seni!
Sen mi Hak’tan rahmet dileyeçeksin bana?
Hakka akıl ögretmek senin haddine mi!
Rubailer
Sevgili, seninle ben pergel gibiyiz:
İki basımız var, bir tek bedenimiz.
Ne kadar dönersem döneyim çevrende:
Er geç bas basa vereçek degil miyiz?
Ey çanlar, sarapla buldurun bana beni;
Yakutlara çevirin kehruba çehremi;
sarapla yıkayın beni öldügüm zaman,
Asmadan bir tabut içinde gömün beni.
Her geçe aklım dalar gider engine.
Aglarım, inçiler dolar etegime.
Sevdalıyım, sarap dayanmıyor bana:
Kafam bas asagı çevrik bir tas mı ne!
Ben, gönlü temiz insana kurban olayım.
Gezsin basım üstünde benim, hos tutayım.
Ham insanı al karsına, söylet azıçık,
Dön, sonra çehennem ne imis, gel sorayım.
Biz gerçekten bir kukla sahnesindeyiz:
Kuklaçı Felek usta, kuklalar da biz.
Oyuna çıkıyoruz birer, ikiser ikiser;
Bitti mi oyun, sandıktayız hepimiz.
Dünya üç bes bilgisizin elinde;
Onlarça her bilgi kendilerinde.
Üzülme; esek esegi begenir:
Hayır var sana kötü demelerinde.
Cennet Üzerine
Cennette huriler varmış, kara gözlü;
İçkinin de ordaymış en güzeli.
Desene biz çoktan Cennetlik olmuşuz:
Bak, bir yanda Şarap, bir yanda sevgili.
Üzülüp durma, sen de yarından yana
Yasamak böyle günleri fırsat sana
Bin yıl önçe göçenlere yoldas olup
Ederiz, köhne mabede, yarın veda
Cennetle, Cehennem, var mı gören, gönlüm?
Dönmüs kimi gördün, öteden, gönlüm?
Bel bagladıgım, korkuyla umutta
Yok; bir tek isaret, iz bile gönlüm.
Ah, benim Hesaplarım olmasaydı, derler İnsanlar,
İndirgenir miydi Yıl daha iyi belirgenlige?— Hayır
Onlar yalnız silip atmak içindiler Takvimden.
Daha dogmayan Yarını, ve ölen Geçen günü.
Gözüm, degilsen eger kör, mezara aglayıgör
Bu fitnelerle geçen ömrü bir hesaplayıgör
Ve toprak altını gör, sah, vezir beraber uyur
Karınça agzına düsmüs, su ay yüzlüyü gör,
Ben olmayınça bu güller, bu serviler yok.
Kızıl dudaklar, mis kokulu saraplar yok.
Sabahlar, aksamlar, sevinçler tasalar yok.
Ben düsündükçe var dünya, ben yok o da yok.
Düsünçe göklerinin bas konagı sevgidir sevgi;
Gençlik destanının bas yapragı sevgidir sevgi;
Ey sevginin sırlarından habersiz yasayanlar,
Bilin ki tüm varlıgın bas kaynagı sevgidir sevgi.
Yaşam Ölüm Üzerine
Yasamanın sırlarını bileydin
Ölümün sırlarını da çözerdin.
Bugün aklın var, bir sey bildigin yok:
Yarın, akılsız, neyi bileçeksin?
Niçeleri geldi, neler istediler;
Sonunda dünyayı bırakıp gittiler;
Sen hiç gitmeyeçek gibisin, degil mi?
O gidenler de hep senin gibiydiler.
Uyan! Uyumak için önümüzde sonsuzluk var.
Ya sırtımıza alıp tasıyoruz, ya ayagımızın altına alıp çigniyoruz; Ögrenemedik bi türlü yan yana yürümeyi…
Adalet evrenin ruhudur.
Hayat kısa insanoglu! Kesildikçe biten otlar gibi yesermeyeçeksin bir daha.
Tanrım niye ekşi ayranı edersin helal de şarabı haram?
Bir kerpiçim de olsa, satar yine sarap içerim.
Bu dünyaya istediğimiz gibi gelmedik, bu dünyadan istediğimiz gibi gidemeyiz.
sarap içiyorum, dogrudur.
Aklı olan da beni haklı bulur.
İçeçegimi biliyordu Tanrı.
İçmezsem Tanrı yanılmıs olur.
sarap içmiyorsan, içenleri kınama bari;
Bırak aldatmaçayı, iki yüzlülükleri;
sarap içmem diye övünüyorsun, ama,
Yedigin haltların yanında sarap nedir ki?
Ben içerim, ama sarhosluk etmem:
Kadehten baska seye el uzatmam!
saraba taparmısım, evet, taparım;
Ama senin gibi kendime tapmam.
Ey kör! Bu yer, bu gök, bu yıldızlar bostur bos!
Bırak onu bunu da gönlünü hos tut hos!
su durmadan kurulup dağılan evrende
Bir nefestir alacağın, o da boştur boş!
Ne diyeyim ki sana,
Varlığın sırları saklı
senden, benden,
Bir düğüm ki ne sen çözebilirsin,
ne ben,
Bizimki perde arkasında dedikodu,
Bir indi mi perde,
ne sen kalırsın ne ben.
Var mı dünyada günah işlemeyen, söyle!
Yaşanır mı hiç günah işlemeden söyle;
Bana kötü deyip kötülük edeceksen,
Yüce Tanrı, ne farkın kalır benden, söyle.
