Omurga ve omurilik nedir? Omur kemiklerinin özellikleri nelerdir? Omurilik yapısının özellikleri ve görevleri ile ilgili bilgiler.
Omurga, 33 kemiğin birbirlerine eklenmesiyle meydana gelmiş bir kemik dizisidir, omurgalı yaratıkların iskeletlerinin esasını meydana getirir. Bütün öteki kemikler bu omur dizisinin çevresine çatılmıştır. Omurgayı meydana getiren 33 kemiğin her birine «omur» denir. Omurların 7’si boyunda, 12’si sırtta, 5’i belde, 5’i sağrıda, 4’ü de kuyruksokumundadır. Kuyruk sokumundaki omurlar biçimlerini kaybetmişler, birbirleriyle kaynaşmışlardır. Hayvanlarda omurlar kuyrukta da uzayıp gider.
Her omurda kalın bir kısımla üç çıkıntı, ortada da yuvarlak bir delik vardır. Bu kalın kısma «omur cismi», çıkıntıların ortadakine de «dikensi çıkıntı» denir. Bunlar sırtımızda zincir gibi bir sıra kemik çıkıntısını meydana getirirler. İki yandaki kısa çıkıntılara da «yan çıkıntıları» denir. Bunlar elle dışarıdan anlaşılmaz.
Omurların ortasındaki delikler uzun bir kanal meydana getirirler. «Omurga kanalı» denilen bu kanalın içinde «omurilik» bulunur.
Omurilik Nedir?
Omurilik, beyinciğin hemen altında bulunan «omurilik soğanı»nın omurga kanalı içindeki devamıdır. Dışı fildişi beyazlığında, içi de boz renktedir, üzerinde saçak biçiminde sinirler bulunur. Omuriliğin görevi, her şeyden önce, vücutla beyin arasındaki ilintiyi sağlamaktır.
Omurilik 27-30 gram ağırlığındadır; çapı, ortalama 1 santim’dir; yalnız, her yerinde aynı değildir: Biri belin, ikincisi de kolların bulunduğu iki ayrı yerde hafif şişkinlik gösterir. Son kısmı da at kuyruğu biçiminde saçaklı bir sinir demeti halindedir.
Omuriliğin, biri öne, öteki arkaya bakan yüzünde, boylu boyunca uzayıp giden iki oluğu vardır. Boz renkli kısım bu iki oluğun ortasında kanatlarını iki yana açmış bir kelebek biçiminde kalır. Önde kalan kısmında hareket sinirlerinin kökleri, arkada kalan kısmında da duyu sinirlerinin kökleri yer almıştır.
Omuriliğin bir başka görevi tepke (refleks) hareketlerinin merkezi olmasıdır. Kendi isteğimizle yapmamıza, ya da önlememize imkan olmayan hareketler «tepke hareketleri»dir. Karanlık bir odada göz bebeklerimizin genişlemesi, ekşi bir yiyecek karşısında ağzımızın kendiliğinden sulanıvermesi, elimiz yanınca, hemen çekivermemiz gibi hareketler hep tepke hareketleridir.
Uyurken birinin tabanımızı gıdıkladığını farz edelim. Bu duyu, duyu sinirlerinden omuriliğe gelir. Oradan beyne doğru gideceği yerde, omuriliğin ön tarafına geçer, hareket sinirleri tarafından bir hareket emri haline gelir, hareket sinirleriyle yeniden ayağımıza doğru yol alır. Bunun sonucu olarak da hemen ayağımızı çekeriz.
İstemli hareketlerin beyinden gelmesine karşılık, tepke hareketleri omurilikten gelir. Böylece, omurilik birçok bakımdan beynin çalışma yükünü azaltır.
Omurilik alışkanlık hareketlerini yerine getirmemizi de sağlar. Dans etmek, bir müzik aleti çalmak, hattâ merdivenden inmek gibi hareketleri, başlangıçta acemiyken beynin yardımı ile düşünerek yaparsak da, zamanla, bu hareketler «yeti» (meleke) haline gelir, bu işi, omuriliğin yardımı ile, hiç düşünmeden, üstelik daha kolaylıkla yaparız.
