Oruç nedir, ne zaman ve neden tutulur? İslamda orucun yeri, önemi, özellikleri, oruç hakkında bilgi, bilinmesi gerekenler.
Oruç İle İlgili Bilgi
Oruç; dinsel ya da ahlaki amaçlarla yiyecek, içecek ve cinsel ilişkiden ya da bunların yalnızca birinden uzak durmadır. Ramazan ayında oruç tutmak İslamın beş şartından biridir.
Eskiçağ dinlerinde oruç, özellikle rahip ve rahibeleri tanrılarla yakınlaşmaya hazırlamanın bir yoluydu. Helenistik dönemin gizem dinlerine göre tanrılar, kutsal öğretilerini ancak belli bir süre eksiksiz oruç tutan kişilere düşler ve görüntüler yoluyla açıklarlardı. Birçok kültürde oruç, öfkelenen bir tanrıyı yatıştırma ya da ölmüş bir tanrıyı (örn. bir bereket tanrısı) diriltme amacına yönelikti. Teknoloji öncesi dinlerde, örneğin ABD’nin Ovalar Bölgesi’nde ve kuzeybatı kesiminde yaşayan Yerli kabilelerinde düş beklerken ya da öncesinde oruç tutulurdu. Sibirya’daki Tunguzların (Evenkler) şamanları ilk düşlerinden sonra, başka düşler görmek ve ruhlarla ilişki kurmak amacıyla oruç tutarlardı. ABD’nin güneybatı kesiminde yaşayan Pueblo Yerlilerinin rahipleri, mevsim değişiklikleriyle ilgili büyük törenlerden önce inzivaya çekilerek oruç tutarlardı.
Dünyanın bütün büyük dinlerinde, belirli kutsal zamanlar sırasında ya da öncesinde ya da özel nedenlerle oruç tutulur. Örneğin Caynacılıkta, kişinin belirli kurallara göre oruç tutması ve belirli meditasyon yöntemlerini uygulaması, dünyadan koparak aşkın bir duruma geçmesini sağlar. Budacı keşişler belirli günlerde oruç tutup günahlarını fısıltılarla itiraf ederler.
Çin’de, göksel Yang ilkesinin yeni çevrimine başlayacağı kış gündönümünden önce belirli bir süre oruç tutulur. Hindistan’da, Hindu ermişleri (sadhu) çeşitli vesilelerle sık sık tek başlarına oruç tutarlar. Batı dinleri arasında oruç yalnızca, bu tür bir çileciliğin kötülükle mücadelede inananların gücünü artırmayacağına inanılan Zerdüşt dininde yasaktır. Beslenmeyle ilgili birçok kural ve gelenek geliştirmiş olan Yahudilik yılda birkaç kez, özellikle Yom Kippur’da (Kefaret Günü) oruç tutulmasını öngörür. Hıristiyanlıkta özellikle Katolikler ve Ortodokslar 40 günlük Büyük Perhiz ile Noel’den önceki Advent dönemlerinde oruç tutarlar. Katolik Kilisesi’nde II. Vatikan Konsili’nden (1962-65) sonra Küllenme Çarşambası ile Kutsal Cuma dışında oruç konusunda esneklik getirilmiştir. Protestan kiliseleri oruç tutmayı üyelerinin vicdanlarına bırakırlar.
İslam Dininde Oruç
İslamda oruç (Arapça savm) gündoğumundan günbatımına değin yememeyi, içmemeyi ve cinsel ilişkide bulunmamayı öngörür. Bu yükümlülük akıl ve ruh sağlığı yerinde olan her erişkin Müslüman için farzdır. Ama hastalar ve yolcular ramazan orucunu tutmak zorunda değildir; tutmayanlar özürleri kalktıktan sonra kaza orucu tutarlar. Kadınlar için çocuk emzirme, erkekler için savaş Ramazan orucunu tutmamak için geçerli özürlerdir. Bunlar da daha sonra kaza orucu tutarlar.
Kadınlar hayız (âdet görme) ve nifas (loğusalık) durumunda oruç tutamazlar; bu nedenle oruç tutamayan kadınlar da oruçlarını kaza ederler. Oruç tutmaya dayanamayacak kadar yaşlı insanlar da oruç tutmazlar. Bunların oruç tutmadıkları her gün için bir yoksulun bir günlük yiyecek gereksinimini karşılaması gerekir. Orucun bozulması, duruma göre kaza (bozulan orucun yerine bir gün oruç tutmak) ya da kefareti gerektirir. Orucu bozmakla birlikte kefareti gerektirmeyen durumlar, temelde besin ve ilaç özelliği taşımayan ya da taşısa bile bazı eksikleri olan nesnelerin kullanılmasıyla oluşur.
Buna karşılık herhangi bir yiyecek ya da içecek maddesini bilinçli olarak almak hem kazayı, hem de kefareti gerektirir. Orucun kefareti ya bir köleyi özgürlüğüne kavuşturmak ya 60 gün oruç tutmak ya da 60 yoksulun bir günlük yiyecek gereksinimini karşılamaktır. Ama Hanefilerin de içinde bulunduğu bazı fıkıh bilginlerinin benimsediği kefaret kuralı bu biçimiyle genel kabul görmez.
