Osmanlı İmparatorluğunda din ile ilgili bilgiler. Osmanlılarda dinin yeri ve önemi nasıldı? Osmanlıda yaşayan halkın dini yaşayışı nasıldı?
Osmanlı devletinde din ve devlet ilişkisi
Osmanlı devletinin resmi dini İslâmlıktı. Osmanlı Türklerinin çoğu Sünnî, mezhep bakımından da Hanefî idiler. Yalnız Anadolu’nun doğu taraflarında bir miktar Şii mezhebinde olan Türkler yaşamaktaydı.
Osmanlı devleti her işinde koyu bir Müslümanlık siyaseti güderdi. Osmanlı padişahları Yavuz Sultan Selim’e kadar yalnız padişah adını taşırlardı. Yavuz Sultan Selim, Mısır’ı fethettikten sonra (1517) halife sanını da takındı. Bu suretle Osmanlı padişahları hem devletin, hem de dinin başkanı oldular.
Osmanlı devletinin siyasal ve sosyal işlerinde dinin etkisi çok fazlaydı. Din işlerinde çok taassup gösterirlerdi. Din işlerinin büyüğü sayılan şeyhülislâmdan fetva alınmadan hiç bir işe karar verilemezdi.
Bununla beraber Osmanlılar, elde ettikleri memleketlerdeki halkın din işlerine asla karışmazlardı. Bu bakımdan dünyanın en çok din ve mezhep özgürlüğünün bulunduğu yer Osmanlı imparatorluğu idi. Avrupalılar din ve mezhep kavgaları ile birbirlerini kırıp geçirirlerken, Osmanlı imparatorluğu içinde yaşayan Hıristiyan ve Musevî kim olursa olsun hiç bir kimse, en ufak bir eziyete uğramazdı. Zira, Osmanlılar, hiç bir zaman Hıristiyanları din konusunda zorlamazlardı. Kimse zorla Müslüman edilmezdi. Fakat kendi isteğiyle Müslüman olanlara da büyük kolaylıklar gösterilir ve derhal hangi milletten olursa olsun, Müslümanlık haklarından faydalanırdı.
Devletin güttüğü bu serbest din siyasetine rağmen Müslümanlık, Hıristiyan halk arasında yayılmaktaydı. Birçok kimseler o devre göre oldukça ağır bir vergi sayılan haraç ve cizyeden kurtulmak için Müslüman oluyorlardı. Bundan başka gerçekten Müslümanlığın iyiliğine, doğruluğuna inananlar, Türkler gibi yiğit, kahraman, doğru sözlü yöneticilerin eli altında yaşamanın verdiği sevinçle Müslüman olanlar da vardı. Osmanlı devleti yalnız Devşirme Kanunu ile toplanan Hıristiyan çocuklarını Türkleştiriyor ve müslüman yapıyordu. Esirler arasında da birçok kimseler Müslüman olarak hürriyetlerine kavuşuyorlardı.
Osmanlı imparatorluğu zamanında eskiden bir Hıristiyan ülkesi olan Balkanlarda Müslümanlık kendiliğinden yayılmış ve birçok Balkanlı milletler (Arnavutlar, Boşnaklar gibi) kendiliklerinden Müslüman olmuşlardı.
