Osmanlı İmparatorluğu yükselme dönemi olayları ve padişahları hakkında bilgiler. Yükselme döneminin en önemli tarihi olayları.
Osmanlı İmparatorluğu Yükselme Dönemi
Osmanlı İmparatorluğunun Yükselme dönemi 29 Mayıs 1453’te ki İstanbul’un fethi ile başlayan ve II. Viyana Kuşatmasına kadar devam eden döneme verilen genel isimdir. Olgunluk Dönemi’de denildiği görülmüştür.
II. Murat, babası I. Mehmet gibi felç geçirerek öldü (3 Şubat 1451), yerine 19 yaşındaki oğlu II. Mehmet (1451-1481) geçti. İyi eğitim görmüş ve asker olarak iyi yetiştirilmiş olan II. Mehmet, en önemli savaşın İstanbul’a sıkışmış olan Bizans’a karşı verilmesi gerektiğine karar verdi. Önce sürekli sorun yaratan Karamanoğullarının üzerine sefere çıktı. Akşehir, Beyşehir ve Seydişehir ele geçirilerek barış imzalandı.
II. Mehmet, İstanbul’un fethi hazırlıklarına girişti. Rumelihisarı’nı yaptırdı. 53 günlük bir kuşatmadan sonra İstanbul fethedildi ve Bizans İmparatorluğu tarihe karıştı (29 Mayıs 1453). II. Mehmet, Fatih unvanını aldı. Ege Denizi’ndeki Taşoz, İmroz ve Semendirek adalarını işgal etti. Sırpların üzerine sefere çıktı. Yılda 30 bin florin karşılığında barış imzalandı (1454).Sırbistan tümüyle 1459’da Sadrazam Mahmut Paşa tarafından ele geçirildi. Fatih Mora’nın üçte birini, yeniden ele geçirdi (Temmuz 1458). 1463’te Mora’nın fethi tamamlandı. Ege Denizi’ndeki adalar Osmanlı egemenliğine geçti. Fatih Cenevizlilere ait Amasra Kalesi’ni savaşsız aldı (1460). Trabzon Rum İmparatoru kenti savaşmadan Osmanlılara teslim etti, böylece 250 yıllık Trabzon Rum İmparatorluğu tarihe karışmış oldu (26 Ekim 1461).
Fatih Sultan Mehmet
Fatih ve Uzun Hasan
Fatih, Eflak’ı Osmanlı Devleti’ne bağladı (1462), krallığı da kısa sürede ele geçirildi (1463). Rum Mehmet Paşa’nın başarısız Karaman Seferi’nden sonra görevden alınıp yerine İshak Paşa’nın atanmasıyla bir Karaman Seferi daha başladı. İshak Paşa Mut Kalesi’ni yaptı. Niğde Kalesi’ni de onarttı (1470). 1471’de de Gedik Ahmet Paşa Karaman Seferi’ne gönderildi. Bu seferde Alaiye, Silifke, Mokan ve Minan kaleleri alınarak Karamanoğulları Beyliği’nin tüm toprakları Osmanlı Devleti’ne bağlandı. Fatih, Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan‘ın üzerine sefere çıktı, Otlukbeli mevkiinde Akkoyunlularla yapılan savaşta Osmanlılar büyük bir zafer kazandılar (11 Ağustos 1473). Gedik Ahmet Paşa da Karamanoğulları üzerine yürüdü ve 1474 ile 1475’te yaptığı savaşlarla bir daha canlanmamak üzere Karamanoğulları Beyliği’ne son verdi.
İşkodra Kalesi 1474 ve 1478’de iki kez kuşatıldıktan sonra 1479’da ele geçirildi. 1477’de Osmanlı akıncıları Venedik Kenti’nin yakınlarına kadar sokularak yağmaladılar. Venedik’in yaptığı barış önerisi kabul edildi. Antlaşmaya göre, İşkodra, Kroya ile Limni ve Eğriboz Adaları Osmanlılara verildi. İşkodra’nın ele geçirilmesiyle birlikte uzun süredir sorun olan Arnavutluk da Osmanlı topraklarına katıldı. 1475’te Osmanlı kuvvetleri Kırım’a yerleşti. Fatih, burayı Osmanlı Devleti’nin etki alanına soktu (1477). 1481 Nisanında Fatih yeni bir Anadolu seferine çıktığı sırada Gebze’deki Hünkâr Çayırı mevkiine gelindiğinde birden hastalanarak öldü (4 Mayıs 1481). Osmanlı Devleti’ ni imparatorluğa dönüştüren Fatih Sultan Mehmet, Osmanlı tarihinin olduğu kadar dünya tarihinin de büyük hükümdarlarından biri sayılır.
II. Bayezit Dönemi
Yerine büyük oğlu II. Bayezit (1481-1512) Osmanlı tahtına oturdu. Cem Sultan bu durumu kabul etmeyince iki kardeş karşı karşıya kaldılar. Cem Sultan Bursa’da adına hutbe okuttu ve para kestirdi (28 Mayıs 1481). II. Bayezit, Cem Sultan ile Yenişehir Ovası’nda karşılaştı. Cem Sultan yenilince Memlûk sultanının yanına gitti, Rodos şövalyelerine sığındı. Acıklı bir yaşam serüveninden sonra Fransa’da öldü (25 Şubat 1495). Malkoçoğlu Bali Bey’in akınları sonunda Boğdan’a boyun eğdirildi ve yılda 4.000 altın vergi vermesi kabul edildi, Lehistan sınırı oluştu, Rumeli fetihleri sürdürülerek 1499′ da İnebahtı, 1500’de Nodon, Navarin ve Konor kaleleri ele geçirildi. Venedik, Macaristan, Lehistan, Fransa, İspanya ve Cenevizlilerden kurulu Haçlı ordusuyla yapılan savaşlarda taraflardan hiçbiri belirli bir üstünlük sağlayamadı (1501). Bu sıralarda güçlü bir Şii devleti kuran Şah İsmail, yandaşlarını Anadolu’ya akınlar yaptırdı. Küçük şehzade Selim, babasını tahtan indirmek için harekete geçti, yeniçerilerin Selim’i istemeleri üzerine II. Bayezit tahtan çekildi (1512), Dimetoka’ya giderken yolda öldü.
Yavuz Sultan Selim Dönemi
Yavuz Sultan Selim
Babasının yerine tahta çıkan I. Selim (1512-1520), saltanatının ilk yıllarında kardeşleriyle uğraştı; onları ortadan kaldırdıktan sonra Safevi tehlikesine eğildi. Çaldıran Ovası‘ndaki savaşı Osmanlı Ordusu kazandı (24 Ağustos 1514). Şah İsmail yaralandı ve Tebriz’e kaçtı. Şahı izleyen Osmanlılar Tebriz’i de ele geçirdiler. Mayıs 1515’ te Kemah Kalesi de alındı. Dulkadiroğulları Beyliği tarihe karıştı, Diyarbakır ile Mardin’in yanı sıra Doğu Anadolu, Osmanlı İmparatorluğunun topraklarına katılınca Memlûklarla Osmanlılar karşı karşıya kaldılar. 1516 baharında Osmanlı Ordusu Doğu Anadolu’ya doğru harekete geçti. Memlûk Sultanı Kansu Gavri de ordusuyla Mercidabık Ovası’na geldi. Yapılan savaşı Osmanlı Ordusu kazandı. Kansu Gavri savaş alanında öldürüldü (24 Ağustos 1516).
Yavuz Sultan Selim Seferleri
Osmanlı Ordusu Halep, Hama, Humus ve Şam’ı ele geçirdi. Mısır’ın fethine karar verildi (Ocak 1517). Böylece Memlûk Sultanlığı tarihe karıştı. Memlûk Sultanı Tomanbay yakalanarak idam edildi (Nisan 1517). Mekke Şerifi Ebu Berekât da Mekke’nin anahtarlarını göndererek boyun eğdiğini bildirince “hilafet” Osmanlılara geçti. Memlûk Sultanlığı’nın ortadan kaldırılması Osmanlı İmparatorluğuna Suriye, Filistin, Hicaz, Elcezire ve Mısır’ı kazandırdı, ekonomik açıdan da güçlendirdi. Çorlu yakınlarındayken hastalanan Yavuz Sultan Selim, iyileşemeyeceğini anlayınca tek oğlu olan Manisa Valisi Süleyman’a haber gönderdikten 40 gün sonra öldü (21 Eylül 1520).
Kanuni Sultan Süleyman Dönemi
Kanuni Sultan Süleyman
Babasının yerine Osmanlı tahtına çıkan I. Süleyman (1520-1566), çok güçlü bir imparatorluk devraldı. Büyük bir orduyla Macaristan topraklarına girdi. Belgrad Kalesi ele geçirildi (Ağustos 1521) Rodos Adası teslim oldu (20 Aralık 1522). Bodrum, Tahtalı ve Aydos kaleleriyle îstanköy (Kos) ve Sömbeki adaları ele geçirildi. Macar Ordusu ile Mohaç Ovası‘nda karşılaşıldı. İki saat kadar süren savaş sonunda Osmanlı Ordusu büyük bir zafer kazandı. Macar Kralı II. Layoş savaş alanında öldü, Macar Krallığı da tarihe karıştı (29 Ağustos 1526). Budin teslim oldu. Avusturyalılar Budin’i ele geçirince Kanuni ikinci kez Macaristan Seferi’ne çıktı, Budin’i geriye alarak Macar Krallığı’na yeniden Yanoş Zapolya’yı getirdi (Mayıs 1529). Estergon Kalesi ele geçirildikten sonra Viyana kuşatıldı. Kışın yaklaşması nedeniyle kuşatma kaldırıldı ve İstanbul’a dönüldü (14 Ekim 1529).
Doğu Seferleri
1533’te Alman İmparatoru Ferdinand ile barış yapılarak Avrupa’daki durum güvence altına alındıktan sonra İran ile savaşıldı. Başka seferlerden sonra Ferdinand, aldığı toprakları Osmanlılara bırakmayı ve yılda 30 bin altın vergi vermeyi kabul ederek bir barış yapmayı yeğledi (19 Haziran 1547). 1562’ye kadar süren savaşlar sonunda Osmanlı Ordusu, padişah İran’da olmasına karşın Avrupa’daki birçok yeri Osmanlı topraklarına kattı.
Sınır olaylarını bahane eden Kanuni, Sadrazam İbrahim Paşa’ yı İran’ın ele geçirilmesiyle görevlendirdi. İrakeyn Seferi olarak bilinen bu sefer sırasında Osmanlı Ordusu, Erciş, Van, Adilcevaz ve Ahlat kalelerini aldıktan sonra yine savaşsız Tebriz’e girdi (1534). Bağdat savaş yapılmadan teslim oldu. 1538’de Basra emirinin de Osmanlı yönetimine girdiğini bildirmesi üzerine, Irak’ın güneyi bir beylerbeylik olarak örgütlendi. Böylece Doğu Akdeniz ile Hindistan arasındaki deniz ticareti yolunun denetimi Osmanlı İmparatorluğu’nun eline geçti.
İran ile olan savaş durumu sona ermediğinden Kanuni yeniden sefere çıktı (Nisan 1548). Osmanlı Ordusu üçüncü kez Tebriz’i ele geçirdi, Van Kalesi yeniden alındı (Ağustos 1548). Şah Tahmasb yeniden Osmanlı topraklarına saldırınca Kanuni bir kez daha İran Seferi’ne çıktı (1553). Osmanlı Ordusu İran’a girmesine karşın Şah Tahmasb ortalarda görünmeyince Nahcevan ve Erivan (Revan) ele geçirilerek yağmalandı. Kanuni Erzurum’a geldiğinde Şah Tahmasb bir elçi göndererek barış istedi. Amasya’da yapılan antlaşma gereğince Azerbaycan, merkezi Tebriz, Doğu Anadolu ile Irak’ı Arap Osmanlılara bırakıldı (29 Mayıs 1555). Şah Tahmasb’ın ölümüne kadar bu antlaşmaya uyuldu.
Kanun Dönemi Denizcilik
Kanuni döneminde Osmanlı denizciliği de güçlü dönemini yaşadı. Cezayir emiri Hızır Reis (sonradan Barbaros Hayrettin Paşa) 1519′ da Yavuz Sultan Selim‘e başvurarak bağlılığını bildirdi ve Osmanlı Donanmasında görev almak istedi. Yavuz da emirlik beratıyla birlikte asker yardımında bulundu. Barbaros Hayrettin Paşa 1532’de Kanuni‘nin isteği üzerine İstanbul’a geldi (1533). Padişah ona beylerbeylik rütbesiyle birlikte tüm tersane işlerinin yönetimini verdi. Barbaros, Osmanlı Donanması ile ilk seferini Tunus’a karşı yaptı ve burayı ele geçirdi. Avrupa devletleri bir birlik oluşturdular.
Barbaros komutasındaki Osmanlı Donanması ile ilk seferini Tunus’a karşı yaptı ve burayı ele geçirdi. Avrupa devletleri bir birlik oluşturdular. Barbaros komutasındaki Osmanlı Donanması Preveze önlerinde bulunduğu sırada Haçlı donanmasıyla karşılaştı. Osmanlı Donanması kendinden çok üstün olan Haçlı donanmasını yenmeyi başardı (28 Eylül 1538). Cenova’da tutsak bulunan Turgut Reis kurtarıldı ve Osmanlı Donanması İstanbul’a döndü (1544). 1551’de Malta Adası kuşatıldı, Trablusgarp ele geçirildi. Cerbe Adası’nın açıklarında Haçlı donanmasıyla yapılan deniz savaşını Osmanlı Donanması kazandı (1558).
1565’te Malta Adası kuşatıldıysa da Turgut Reis’in ölmesi üzerine sonuç alınamadı. Osmanlı Donanması Kanuni döneminde gücünü Hint Okyanusu’nda da gösterdi. Portekizlilere karşı yardım isteyen Gücerat Sultanlığı’na yardım etmek amacıyla Hadım Süleyman Paşa yolu üstünde bulunan Aden’i ele geçirerek Hint Okyanusu’na açıldı (1538). Şeydi Ali Reis Hint Okyanusu’nda Portekiz Donanması ile savaşlar yaptı (1553). Kanuni Sultan Süleyman, son seferi olan Zigetvar Kalesi’ nin alınmasından bir gün önce öldü (6/7 Eylül 1566). Osmanlı padişahlarının en büyüklerinden biri olan va Avrupalı tarihçilerin Muhteşem Süleyman olarak adlandırdıkları Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı Devleti her alanda en parlak dönemini yaşadı.
II. Selim
Ölümünden sonra tahta oğlu II. Selim (1566-1574) geçti. II. Selim, damadı Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa‘ya devlet işlerini bırakarak kendi yaşamını sürdürmeye başladı. II. Selim döneminin en önemli askeri olayı, Venediklilerin elinde bulunan Kıbrıs Adası’ nın ele geçirilmesidir (Ağustos 1571). Bu sıralarda Haçlı donanmasına karşı İnebahtı açıklarında yapılan savaşı Osmanlı Donanması ağır bir yenilgiyle kaybetti. 190 Osmanlı gemisi hasar gördü (7 Ekim 1571). II. Selim kısa süren saltanatı döneminde ordunun başında sefere çıkmayan ilk Osmanlı padişahıdır. 1574’te hastalanarak öldü.
