Osmanlı merkez teşkilat unsurlarından olan saray yönetimi ve bölümleri hakkında bilgi. Enderun, birun ve harem yönetimleri ile ilgili bilgiler
SARAY
Saray, hem devlet yönetiminin merkezi, hem de padişahın özel hayatının geçtiği yerdi. Osmanlı Devleti’nde ilk saray Bursa’da yapıldı. Daha sonra başkent olan Edirne’de, ve son olarak istanbul’da inşa edildi. İstanbul’daki Topkapı Sarayı’nın yanında, 19. yüzyılın sonlarından itibaren Dol-mabahçe, Beylerbeyi gibi yeni saraylar yaptırıldı.
Osmanlı Devleti’nin saray teşkilatının en belirgin şekli Topkapı Sarayı’nda görülmüştür. Topkapı Sarayı Enderun, Birun ve Harem olarak üç bölüme ayrılmıştır.
Enderun (İç Saray)
Padişaha hizmet eden görevlilerin, askeri ve idari yöneticilerin yetiştirildiği saray okulunun bulunduğu bölümdür.
Padişah, devleti buradan yönetirdi. Padişahın devlet işlerini gördüğü, elçilerin kabul edildiği bu bölüm, aynı zamanda devlet yönetiminde görev alacak devşirme gençlerin yetiştirildiği bir tür okuldu.
Birun (Dış Saray)
Sarayın dış hizmetlerinin yönetildiği bölümüdür. Divan toplantılarının yapıldığı Kubbealtı Birun’da bulunurdu. Çok kalabalık bir çalışanlar grubu olan Birun’da bulunan Yeniçeriler, padişah ve saray güvenliğinden sorumluydu. Altı bölük halkı; Yeniçeri ocağının süvari kısmını teşkil edön altı sınıfın genel adıdır. Cebeci ve Topçular Yeniçerinin kullandığı silahların bakım ve onarımını yaparlardı. Müteferrikalar; Osmanlı Devleti’ne bağlı hükümdar çocuklarının bulunduğu bölümdür.
Bu kişiler, sürekli olarak padişahın etrafında bulunurlardı. Mehter takımı; sarayın önünde her gün ikindi vaktinde mehter çalardı. Bu, Osmanlı Devleti’nde kuruluş döneminden itibaren bağımsızlığı temsil eden bir gelenekti.
Bunlardan başka, sarayda; darphane görevlileri, doktorlar, terziler bostancılar gibi sivil çalışanlar da vardı.
Harem
Padişah, şehzadeler ve bu kişilerin aileleri ile hizmetlilerinin bulunduğu bölümdür.
Bu bölümde ayrıca, padişah ailelerinin dışındaki harem kadınlarına eğitim de verilirdi. Harem kadınları, Türk-İslam geleneklerine göre, yetenekleri doğrultusunda müzik, resim, dikiş, nakış ve dil ve edebiyat dallarında eğitim görürdü.
Haremdeki bu kadınlar, padişah veya şehzadelere eş olabilecek düzeyde bir eğitime tabi tutulurlardı. Bu kişiler üst düzey devlet memurlarıyla da evlendirilirdi. Böylece devlet yönetiminde etkili olan kişilerin aile olarak kültür düzeyinin yüksek olması sağlanmaya çalışılırdı. Bu kadınlar evlenerek gittikleri bölgelerde eğitimli olmaları nedeniyle büyük yararlar sağlamışlardı.
Haremde ayrıca padişah anneleri, eşleri, kızları ve şehzadeler de bulunuyordu.
Osmanlı Devleti’nde devlet merkezi olan İstanbul ‘un yönetiminde diğer illerden farklı özellikler bulunmaktaydı, İstanbul’un disiplin ve güvenliği veziriazamın (sadrazam) sorumluluğundaydı. Ülke genelindeki bütün memurların en üst yetkilisi İstanbul’da görev alırdı.
