Osmanlı taşra teşkilat yapılanmasında özellikle 17. yüzyıl ve sonrasında yaşanan değişimler ile ilgili bilgiler.
XVII. ve XVIII. Yüzyıllardaki Değişmeler
17. yüzyıldan itibaren merkezi otoritenin bozulması sonucunda art niyetli bazı devlet adamları kendi çıkarlarına göre hareket etmeye başladılar. Bu dönemden itibaren taşraya yönetici olarak gönderilen bazı kişiler yaşadıkları bölgeyi değiştirmek istemedikleri için tayin edildikleri yerlere gitmeyerek o bölgede kendilerine vekil tayin etmeye başladılar. Osmanlı yasalarındaki boşlukları değerlendirerek yapılan bu uygulama zamanla eyalet ve sancaklarda yeni sorunların ortaya çıkmasına neden oldu.
Eyalet ve sancaklara gönderilen idareciler, sancaklarda kendi yerlerine vekil olarak seçtikleri kişileri o bölgenin yerlisi olan ve saygın kişilerin arasından belirlemekteydi. Bu kişiler sürekli olarak o eyalet ve sancaklarda yönetici vekili olarak kalmışlardır.
Eyalet ve sancak valileri değişse bile yeni gelen vali de görev yerine gitmeyip aynı kişileri kendi yerine vekil olarak tayin etmiştir.
Bunun sonucunda zamanla ayanların eyaletlerdeki etkinlikleri artmıştır.
17. yüzyıldan itibaren ekonominin bozulması nedeniyle devletin peşin paraya olan ihtiyacı artmıştır. Bunun sonucunda, merkezi eyaletlerde de dirlik topraklarının bir kısmı iltizam toprağına dönüştürülmüştür.
Bunun sonucunda dirlik topraklarında yetiştirilen tımarlı sipahilerin sayısı azalmış, bu topraklarda güvenlik sorunları ortaya çıkmıştır.
XIX. Yüzyıldaki Değişmeler
II. Mahmut döneminde ayanların merkeze olan bağlılıklarını artırmak için 1808’de ‘Sened-i ittifak’ imzalandı. Böylece ayanlar resmen tanınmış oldu.
II. Mahmut, döneminde ayanlar üzerinde devlet otoritesinin kurulmasının zorluğu nedeniyle 1808’de ayanlık sistemini ortadan kaldırıldı.
Tanzimat Dönemi’nde iltizam usulü kaldırılarak Vilayet Nizamnamesi çıkarıldı.
Böylece taşra teşkilatındaki yönetim birimleri, vilayet, liva (sancak), kaza ve köy şeklinde ayrıldı.
Bütün vilayetler doğrudan merkeze bağlanarak devletin taşra üzerindeki otoritesi artırılmak istendi.
