Otizm (Otizm Spektrum Bozukluğu) nedir, belirtileri nelerdir? Otizm belirtileri ne zaman başlar, 1-2 yaş çocuklarda otizm nasıl anlaşılır?
Kaynak: commons.wikimedia.org
Otizm Spektrum Bozukluğu
Otizm Nedir?
Otizm, genellikle küçük çocuklarda görülen geniş bir yelpazedeki beyin rahatsızlıklarıdır. Otizm, Otizm Spektrum Bozukluğu olarak da adlandırılır. Otizm, bireyin iletişim kurma ve başkalarına duygusal olarak bağlanma kabiliyetini azaltır. Bu rahatsızlık hafif ila şiddetli olabilir. Otizm, erkeklerde, kızlardan yaklaşık dört ila beş kat daha sık meydana gelir.
Otizm Bir Hastalık mıdır?
Otizm bir bozukluktur, hastalık değildir. Otistik bozukluk, çocuklukta parçalanma bozukluğu, yaygın gelişimsel bozukluk ve Asperger sendromu gibi otizm kategorisine giren birçok beyin bozukluğunu kapsar.
“Spektrum” ne Anlama Geliyor?
Otizm spektrum bozukluğundaki “spektrum”, belirtilerin, becerilerin ve bozukluğun geniş bir yelpazede olduğunu ifade eder. Otizm spektrumundaki en yaygın üç rahatsızlık, otizm, Asperger sendromu ve yaygın gelişimsel bozukluktur.
Kaynak: pixabay.com
Bebeklerde Otizm Belirtileri
Otizm, çeşitli yaşlarda gelişebilir. Bazı bebekler erken otizm belirtileri gösterebilirken bazıları 15-30 ayda normal gelişebilir. Otizm için ebeveynlerin puan verecekleri iki aşamalı kontrol listeleri mevcuttur. Bu testler otizm spektrum bozukluğu riskini değerlendirmek için yapılan tarama testleridir. Puanlama sayfalarından oluşurlar.
Otizmin erken belirtileri fark edilebilir. Ebeveynler veya doktorlar otizmli bir bebeği teşhis edebilirse, tedavi bebeğin beynin gelişimini önemli ölçüde iyileştirebilir. Otizm belirtileri genellikle 12 ila 18 ay arasında görülür, ancak ebeveynler sonraki zamanlarda da otizm belirtilerine dikkat etmelidir. İlk belirtiler, sessiz, bağımsız ve isteksiz oldukları için uslu bir bebekle karıştırılabilir.
Bebeğin Otizmiyle İlişkili Davranışlar
- Göz teması kurmaz
- Ebeveynin sesine karşılık vermez
- Bebek dilinde konuşmaz ya da 1 yaşına geldiği halde işaret etmez
- Seslenildiğinde cevap vermez
- Başkalarının davranışlarına gülümseme veya kahkaha ile tepki vermez
İki Yaşındaki Bebekte Otizm Belirtileri
Bazı otistik çocuklar 2 yaşına geldiğinde, gerileyebilir veya dil becerilerini kaybedebilirler. Diğerleri ise 16 ay boyunca hiçbir sözcüğü ya da 2 yaşına kadar iki kelimeli hiçbir cümleyi kuramazlar. Çocuklar aynı kelimeleri defalarca tekrarlayabilirler. Otizmin diğer bulguları, oyuncakları onlarla oynamaktan ziyade belirli şekillerde organize etmektir. Ayrıca hayali oyun oynamaktan veya diğer çocuklarla etkileşimden kaçınabilirler. Otizmi olan iki yaşındaki çocuklar, başkalarının duygularını veya yüz ifadelerini fark edemeyebilirler.
Otizmin Diğer Belirtileri
Diğer otizm spektrum bozukluğu belirtileri, koşu veya tırmanma sırasında yetersiz koordinasyon, zayıf el kontrolü, kabızlık ve zayıf uyku gibi fiziksel problemlerdir. Bazı çocuklar nöbetler geliştirir. Besin olmayan maddeleri yeme eğilimi, otistik çocuklarda ve yetişkinlerde yaygındır.
Kaynak: commons.wikimedia.org
Genel Belirtiler
Aşağıdakiler otizmin ortak belirtileri mevcuttur, ancak otistik olmayan çocuklar da bu davranışların bazılarını gösterebilir:
- Sallanma, dönme veya diğer tekrarlanan hareketler
- Fiziksel temastan kaçınma
- Göz temasından kaçınma
- Sallanan, dönme veya diğer tekrarlanan hareketler
- Konuşma gelişiminde gecikme
- Kelimelerin veya kısa cümlelerin tekrar tekrar söylenmesi
- Günlük rutinin küçük değişiklikleri ile başa çıkamama
- Akranlarla sınırlı veya hiç etkileşim
Otizm Spektrum Bozukluğu Beyni Nasıl Etkiliyor?
Otizmden etkilenen çocuklar, aşırı sinapslara veya beyin hücreleri arasındaki bağlantılara sahiptir. Bunun nedeni, beyin gelişiminde ortaya çıkan normal budamanın kapanmasıdır. Tipik budama işlemi, ergenlik çağının sonlarına doğru korteks sinapslarının yarısını ortadan kaldırmayı içerir. Kortikal sinapslar, duyuların düşünülmesi ve işlenmesi için merkezi olan kortekste ortaya çıkar.
Otizmi olan bazı çocukların beyinleri normalden daha büyüktür, ancak bulgular tutarsızdır. Otizmi olan bazı çocukların MRG incelemelerinde anormal kortikal yanıtlar, bazılarında başka anormallikler görülür. Beyin çalışmalarındaki gelecekteki ilerlemeler, beyindeki otizmin rolünü daha iyi anlamamızı sağlayabilir.
Otizm Spektrum Bozukluğu için Erken Teşhis
Otizm spektrumu bozuklukları hafif ila şiddetli olduğu için birçok çocuk erken teşhis edilmez. Otizmi teşhis etmek zor olabilir, çünkü kan testleri gibi çocukları teşhis edebilecek tıbbi testler yoktur. Bu nedenle tedaviler yıllarca ertelenebilir.
Çocuklara yönelik gelişimsel tarama, temel becerileri öğrenip öğrenmediğini anlamak için etkili bir testtir. Bu muayene sırasında bir doktor, ebeveynden bazı sorular sorabilir veya çocuğun nasıl öğrendiğini, konuştuğunu, ve hareket ettiğini görmek için çocuğukla konuşabilir ve oynayabilir. Tüm çocuklar, 9, 18 ve 24 aylıkken çocuk doktoru ziyaretleri sırasında bu şekilde taranmalıdır. Daha büyük çocuklar, yaşla ilişkili gelişimsel düzeylerin gerisinde kaldığı takdirde taranırlar.
Kaynak: pixabay.com
Taramalar Nasıl Olur?
Konuşma Sorunları
Gelişimsel tarama sırasında doktor, bebeğin ebeveynin sesine, gülümsemesine ve diğer uyaranlara nasıl tepki vereceğini gözlemleyecek ve çocuğun tepkileri hakkında birkaç soru sorabilecektir. İletişim ve Sembolik Davranış Ölçeği, bir çocuğun iletişim seviyesini değerlendirmek ve profesyonel yardımın gerekli olup olmadığına karar vermek için kullanılabilir. İşitme, konuşma gelişimi ve davranışları belirleyen diğer testler, otizmi diğer gelişimsel problemlerden ayırt etmek için yapılır.
Zayıf Sosyal Beceriler
Otizmin teşhisinin önemli bir kısmı sosyal becerileri belirlemektir. Otizmi olan bir çok çocuğun bazı özellikleri, başkalarının gözlerine, hatta ana-babalarının gözlerini bile bakamamalarıdır. Otistik çocuklar çoğunlukla nesnelere odaklanır ve diğer insanlara veya diğer uyaranlara uzun süre göz ardı ederler. Otistik çocuklar iletişim kurarlarsa, bu genellikle yüz ifadeleri veya hareketleri olmayan robot benzeri bir şeylerledir. Çocuğun iletişimi, motor gelişimi, problem çözme becerisi ve kişisel uyarlama becerileri değerlendirilir
Değerlendirme
Otizm için tıbbi bir test olmamasına rağmen, kapsamlı bir teşhis değerlendirmesi otizmi olan bir çocuğun teşhisine yardımcı olabilir. Bu değerlendirme çocuğun davranış ve gelişimine bakmayı ve ebeveynlerle röportaj yapmayı içerebilir. İşitme ve görme taramaları, genetik testler ve nörolojik testler kapsamlı bir tanısal değerlendirmede de yer alabilir. Çoğu doktor aşağıda tanımlanan üç kriteri kabul etmektedir:
Sosyal etkileşimlerdeki bozukluklar
İletişimdeki bozukluklar
Sınırlı ve tekrarlayan davranışlar ve etkinlikler
Asperger Sendromu
Asperger sendromu, otizm spektrum bozukluğunun bir parçasıdır. Asperger sendromu “yüksek işleyen” bir otizm spektrum bozukluğu türüdür. Yüksek işleyen otizmin belirtileri arasında göz temasından yoksunluk, sosyal durumlarda beceriksizlik, eksik sosyal ipuçları veya birçok duygu göstermeyen durumlar olabilir. Çocuklar normal veya üstün zekaya sahip olabilir ancak insanlarla ilişki kurmada ve arkadaş edinmede zorluk çekebilir. Ayrıca uzmanlaşmış görevlere odaklanma eğilimindedirler.
