Öz Yargılama Kapasitesi nedir, özellikleri nelerdir? Sosyal öğrenmede gözlemcinin özelliklerinden Öz Yargılama Kapasitesi hakkında bilgi.
Öz Yargılama Kapasitesi
Bireyin kendisi hakkında düşünme, yargıda bulunma ve davranışlarını değerlendirme becerileridir. Bireyin öz eleştiri yapmasıdır. Bireyler kendileri ile ilgili düşüncelerini kaydederler ve etkinliklerinin sonuçlarına göre bu düşüncelerinin yeterliği hakkında yargıda bulunurlar. Bütün bu yargılar, bireyin herhangi bir işi başarılı olarak yapmada ne derecede yeterli, yetenekli olacağına ilişkin görüşünü geliştirir. Yani birey, yapıp ettiklerini olumlu ve olumsuz yönleriyle kendisini sorgulamasıdır. Böylece eksik yönlerini ve hatalarını düzelterek, daha etkili bir öğrenme gerçekleştirir. Bandura bireyin, kendi ile ilgili bu yargısına öz yeterlik adını vermektedir. Özyeterlik, bireyin neyi yapmaya yeterli olduğunu düşünmesidir.
Bireyin, gelecekte karşılaşabileceği güç durumların üstesinden gelmede ne derecede başarılı olabileceğine ilişkini kendi hakkındaki yargısı, inancıdır. Örneğin, sınava girme, yarışmaya katılma, bir sınıfta öğretmenlik yapma, bir topluluk önünde konuşma vb. Öz yeterlik, bireyin becerilerinin bir fonksiyonu değildir. Bireyin, becerisini kullanarak yapabildiklerine ilişkin yargılarının bir ürünüdür-sonucudur. Öz yeterlik, bireyin, farklı durumlarla baş etme, belli bir etkinliği başarma yeteneğine, kapasitesine ilişkin kendini algılayışıdır, inancıdır, kendi yargısıdır.
Bireyin öz yeterlik yargılarını etkileyen dört temel kaynak:
1. Doğrudan yaşantılar; Bireyin doğrudan kendi yaptığı başarılı ya da başarısız etkinlikler neticesinde elde ettiği bilgiler
2. Dolaylı yaşantılar; Bireyin kendine benzer kişilerin başarılı ya da başarısız etkinlikleri, bireyin aynı etkinlikleri kendisinin de başarabileceğine ya da başaramayacağına ilişkin yargısını güçlendirir.
3. Sözel ikna; Bireyin başarabileceğine ya da başaramayacağına ilişkin teşvik, nasihatler, değişik ölçülerde öz yeterlik yargısını güçlendirir.
4. Psikolojik durum; Bireyin içinde bulunduğu stres ve kaygı düzeyi onun yetkinlik düzeyini etkiler. Psikolojik olarak rahat olan bireyin, bir işi başarı ile sonuçlandırma konusunda yetkinlik beklentisi de yüksek olacaktır. Algılanan yeterliği yüksek olan birey, herhangi bir işin üstesinden gelmek için, düşük olan bireye göre daha çok çaba harcar, daha ısrarlı ve sabırlıdır. Ayrıca çevresini daha çok kontrol edebileceğinden olayların üstesinden gelebilir ve dolayısıyla da yeni şeyleri denemekten korkmazlar.
Öğretmenler öğrencilerin öz yeterlik algısını güçlendirmek için şunları yapmalıdırlar:
* Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarına uygun öğretim yapmaları
* Her öğrencinin niteliklerine uygun çok çeşitli etkinliklere yer vermeleri
* işbirliğine dayalı öğretim yaklaşımlarını kullanmaları
* Öğrencileri birbirleriyle karşılaştırmaya dayalı değerlendirme yaklaşımlarından kaçınmaları gerekir.
Özyeterliği yüksek olan bireyler, özgüvenleri yüksek olduğu için daha çok mücadele eder, sabırlı davranır ve kararlı olurlar. Geleceğe umutla bakarlar ve iyimserdirler.
