Televizyon reklamları çocukları nasıl etkiler? Reklamların çocukların gelişimi, beslenme alışkanlıkları vb. üzerindeki etkileri ve zararları nelerdir?
TELEVİZYON REKLAMLARININ ÇOCUKLAR ÜSTÜNDEKİ ETKİSİ
Ortalama olarak çocuklar her yıl 20.000’den fazla TV reklamı izlerler ve bu reklamın üçte ikisi şekerli gıdalar üzerinedir. Büyükler istedikleri zaman televizyon reklamlarını görmezlikten gelebilirler, buna karşılık küçük çocukların reklamları öteki programlardan ayırmaları pek mümkün değildir. Özellikle, program aralarına giren reklamlar onlara programın devamı gibi gelebilir. Çocukların reklamı yapılan ürünlerle ilgili istekleri özellikle aileleri tarafından reddedilmesi aileyle çocuk arasındaki ilişkide sürtüşmelere yol açabilir. Ayrıca; çocuklar ürünün çekiciliğini artırmak için kullanılan tekniklerden çabuk etkilenirler.
Bu konuda yapılan bir çalışmada; 5-6 yaştaki öğrencilerden televizyonda izledikleri vitaminli ve yararlı ürünlerle ilgili reklamları anlatmaları istenmiştir. Çocukların yüzde yetmişi televizyonda reklamı yapılan bütün ürünlerin yararlı olduğuna inandıklarını söylemişlerdir.
Bazı Batı ülkelerinde, televizyon reklamlarının çocukların yaşantısına aşırı ölçüde girmesi ve bunun sonunda ortaya çıkan sorunlarla ilgili araştırmalar yapılmaktadır. Örneğin ABD’de çocukların haftada ortalama 25 saat TV karşısında oturduğu ve yılda tahminen 20.000 reklam mesajı izlediği saptanmıştır.
Reklamların çocukta gereksiz tüketim ve savurganlık eğilimleri oluşturup geliştirdiği söylenmektedir. Çocukların çoğu reklamların sergilediği lüks tüketim mallarını tadamadığı, kullanamadığı zaman olumsuz değişik duygular geliştirebilmektedir.
Reklamların, ana-babaların ve yetişkinlerin çocuğa bakış açıları ve ona karşı davranışlarını değiştirmede de etkileri görülmektedir. Reklamdaki bir çocuk görüntüsü izleyicilerde şefkat duygularını uyandırıyorsa da, yetişkinlerin bazı davranışlarını olumsuz biçimde değiştirmelerine de neden olabilmektedir. Örnek olarak çocuk maması reklamları verilirse, bu tür reklamlar anne sütünü vermede caydırıcı etken olarak rol oynayabilmektedir.
Düşünce, kavramlar ve dilin geliştiği çocukluk döneminde, çocuklar reklamlardaki tekerlemeleri ezberlerler ve kullanırlar. Bu da çocukta gelişmesi arzulanan düşünme, eleştirme, tartışma ve özgürce karar verme yeteneklerinin gelişmesini engeller. Halbuki çocuğa reklam seyrettirerek zamanını boşa harcamak ve onu reklamlar gibi düşünmeye yöneltmek yerine, onun bilişsel ve duygusal gelişimine olumlu katkıda bulunmak daha önemlidir.
Sonuç olarak şu söylenebilir;
Televizyon, bazı olumsuz yönlerinin yanısıra çocuklara bir sorunu çözmek için işbirliğinin takdir edilen ve ödüllendirilen bir davranış biçimi olduğunu da öğretir. Bazı çizgi filmlerde bile eğlenceli bir ortam sağlayabilmek için kavga ve şiddet içeren senaryolar kullanılabilmektedir. Bu nedenle çocukların istenmeyen şiddet içeren mesajları almalarını engellemek için büyüklerin rehberliğine ihtiyaçları vardır.
Çocukların izledikleri televizyon programları, onların günlük sosyal davranışlarını etkilemektedir. Bu etkinin olumlu veya olumsuz olmasında, izle süresi, ailenin veya bizzat programın sunuluşuna yönlendirilmesi ve programın yapımıyla ilgili özellikler önemli rol oynamaktadır.
Bu nedenle televizyon izleme konusunda ana-babalara ve öğretmenlere önemli görevler düşmektedir. Yetişkinler eğer televizyon karşısında çok uz süre otururlarsa onları model alan çocuklarda aynı şeyi yapacaklardır. Yet kinler kendi sorunlarıyla daha çok ilgilenir, onları çözmeye uğraşırlarsa televizyon bağımlılığından kolayca kurtulabilirler. Böylelikle de ana-babaların çocuklarıyla daha çok ilgilenmeleri ve onlara daha çok zaman ayırmaları söz konusu olacaktır.
Bütün bunlardan şu sonuç çıkmaktadır, televizyon programları hazırlanırken çocukların içinde bulundukları gelişim aşamaları ve dış uyarıcılardan yoğun olarak etkilendikleri gerçeğinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
