Palyaçoluk mesleğinin tarihçesi, tarihi. İlk palyaço, palyaçoluk mesleğinin doğuşu ve gelişimi hakkında bilgi.
Palyaço Tarihi
Palyaço (İtalyanca pagliaccio), pantomim ve sirk gösterilerinde çeşitli maskaralıklarla izleyiciyi güldüren komik karakterdir. Kendine özgü makyajı ve giysileri vardır. Geleneksel soytarıdan farklı olarak, görsel bir mizaha, saçma durumlara, abartılı ve canlı beden hareketlerine dayalı, kalıplaşmış gösteriler sunar.
Bugün bilindiği kadarıyla palyaçonun en eski örnekleri Eski Yunan’da ortaya çıkmıştı. Fars ve mim türü oyunlarda, ikincil kişiler olarak sahneye çıkan kel kafalı, giysilerinin içi doldurulup şişirilmiş bu maskaralar, daha ciddi karakterlerin parodisini yapar ve bazen izleyicilere sert kabuklu yemişler atarlardı. Aynı tür palyaçoya Roma mimlerinde de rastlanıyordu. Tepesi sivri şapkası ve bin bir çeşit renkli, yamadan oluşan giysisiyle bu palyaço, öbür oyuncuların çevirdikleri bütün dolapların ve her türlü kötü muamelenin hedefiydi. Ortaçağdaki minstrel ve jonglör gösterilerinde de palyaçoluk numaralan kullanılırdı. Ama profesyonel bir komedi oyuncusu olarak palyaço ancak ortaçağ sonlarında ortaya çıktı. Bu dönemde gezici gösteri sanatçıları, saray soytarılarının ve Les Enfants sans souci gibi toplulukların numaralarını taklit etmeye çalışıyorlardı. 16. yüzyılın ikinci yarısında İtalyan commedia dell’arte topluluklarında en ünlü soytarı tiplerinden biri olan Arlecchino ortaya çıktı.
İngiliz palyaçosu, ortaçağ gizem oyunlarındaki, bazen Şeytan’ı bile kandırabilen maskara tipinden türemişti. İlk profesyonel sahne palyaçoları arasında ünlü William Kempe ve Robert Armin yer alıyordu. İkisi de Shakespeare’in topluluğunda çalışmışlardı. 16. yüzyıl sonlarıyla 17. yüzyılda Englische Komödianten adı verilen gezgin İngiliz toplulukları, sahne palyaçolarını Almanca konuşulan ülkelere tanıttılar. Bunlar arasında 19. yüzyıla değin Alman izleyicisinin en gözde tipi olarak kalan Pickelhering (Sivilceli Ringa) gibi palyaçolar vardı. Pickelhering ve arkadaşlarının kullandıkları büyük ayakkabılar ve kocaman yakalar, bugün de palyaçoların tipik aksesuarları arasındadır. Palyaçoların geleneksel beyaz yüz makyajının, commedia dell’arte tiplerinden Pedrolino ve onun Fransa’daki uzantısı Pierrot tipinden geldiği sanılır. Pantomim sanatçısı Jean-Gaspard Deburau 19. yüzyıl başlarında Pierrot’yu aşkta umduğunu bulamayan, duygulu, etkileyici bir karaktere dönüştürdü. Onun Pierrot’nun nitelikleri arasına kattığı melankoli, palyaço geleneğinin bir parçası olarak yerleşti.
Gerçek sirk palyaçosunun ilk örneğini 19. yüzyıl başında, İngiltere’de Joseph Grimaldi vermişti. 1860’larda da koca burnu, üstünden sarkan giysileri, büyük ayakkabıları ve dağınık görünüşüyle Auguste adlı bir fars maskarası doğdu. Auguste beyaz yüz makyajlı bir palyaçoyla birlikte gösteriye çıkıyor, sürekli olarak oyuna yanlış zamanda girip onun numaralarını bozuyordu.
Grock tipinin yaratıcısı, ünlü pantomimci Charles Adrien Wettach, müzik aletleriyle kusursuz gösteriler yapıyordu. İnce bir melankoli, ABD’li Emmett (Lee) Kelly’nin (1898-1979) derbeder palyaçosu “Bezgin Willie”nin de belirgin bir özelliğiydi. 20. yüzyılın en ünlü palyaçolarından biri de SSCB’li Oleg Konstantinoviç Popov oldu.
Sinemada da palyaço figürü, üstüne oturmayan bol giysileri ve paytak yürüyüşüyle Charlie Chaplin‘in unutulmaz Şarlo tipinde doruk noktasına ulaştı.
