Pamfilya nerededir, hangi bölgeye verilen isimdir? Pamfilya bölgesinin tarihi, özellikleri, tarihteki yeri hakkında bilgi.
Pamfilya Nerededir? Pamfilya Tarihi
Pamfilya; Güney Anadolu’da Pisidya’nın güneyinde, Likya ve Kilikya arasında kalan tarihsel bölgedir. Akdeniz’den Toros Dağları’na kadar uzanan, 50 km genişliğinde, 110 km uzunluğundaki bölge, bugünkü Antalya ili sınırları içinde kalıyordu. Antalya yöresindeki Karain Mağarası, Beldibi ve Belbaşı kaya sığınaklarında ele geçen buluntular, buradaki yerleşmenin yontma taş çağı ve orta taş çağı dönemlere kadar geriye gittiğini gösterir.
İÖ. 1200’lerde başlayan büyük “Ege Göçü” sonunda Pamfilya, Likya, Kilikya küçük bağımsız birer güç olarak varlıklarını sürdürdüler. İÖ 11. yüzyılda Anadolu’ya gelen Dorların güneydoğuya ilerleyerek Likya’nın doğu kıyılarında koloniler kurdukları bilinmekte, bu Dor kollarının Pamfilya’ya ve Kıbrıs Adası’na ulaştıkları bu bölgelerde konuşulan lehçelerdeki Dor öğelerinden anlaşılmaktadır. Yunanistan’dan, Anadolu’ya ikinci göç dalgası sırasında (İÖ 8./7. yüzyıl) bazı kolların Pamfilya’ya ulaştıkları ve yine bu dönemde Batı Anadolu’da Aiolis ve İonia’da oturan Yunanlıların Pamfilya’ ya giderek koloniler kurdukları kabul edilir. Pamfilya İÖ 547’de Pers Kralı Kyros tarafından yenilgiye uğratılmasından sonra Pers egemenliği sırasında Pamfilya kentleri oldukça bağımsız bir konumdaydılar.
Büyük İskender’in Anadolu Seferi
Büyük İskender’in Anadolu Seferi ile (İÖ 334) Pamfilya ve çevresindeki Pers egemenliği sona erdi. Bölge İskender’in ölümünden sonra (İÖ 323 generallerinden Antigonos Monophtalmos’un eline geçti. Antiogonos İÖ 301′ de ölünce, bölge Seleukoslar ve Ptolemaioslar arasında sık sık el değiştirdi. Seleukos Kralı III. Antiokhos’un Bergama Krallığı’na yenilmesiyle sonuçlanan savaşın ardından yapılan Apmeia Antlaşması ile (İÖ 188) Torosların batısında kalan Anadolu topraklarıyla birlikte bölge, Bergama Krallığı’na geçti (İÖ 133). Romalılar ÎÖ 102’de Anadolu’nun güneyinde Kilikya Eyaleti’ni kurduktan sonra Pamfilya bu eyalete bağlandı. Roma İmparatorluğu’ nun doğu bölümüne egemen olan Marcus Antonius, bölgeyi İÖ 36’da Galatya Kralı Amyntas’a verdi. İÖ 25’te yapılan eyalet düzenlemesiyle Pamfilya Kilikya’ya bağlandı. İmparator Claudius döneminde bölge, Likya ile birleştirilerek bir “çift eyalet” yapıldı (İS 43). Pamfilya İS 138’den başlayarak imparatora bağlı bir vali tarafından yönetildi. Bu durum İS 4. yüzyıla kadar değişmeden sürdü.
Bu yıllar, bölgenin Olbia, Attaleia, Perge, Aspendos ve Side gibi başlıca kentlerinin yeniden gelişmesini sağladı. Özellikle İS 2. ve 3. yüzyıllarda Pamfilya’da büyük bir uygarlık gelişti. Bu dönemde birçok görkemli mimarlık eseri yapıldı. Pamfilya’ya İS 4. yüzyılda yayılmaya başlayan Hristiyanlık, İS 5. yüzyılda yerleşti. 5. ve 6. yüzyıllarda bir Bizans eyaleti olan Pamfilya, 7.yüzyıldan başlayarak Arap akınlarına sahne oldu. 11. yüzyıldan başlayarak Selçuklular ve Bizanslılar arasında çekişme alanı durumuna geldi. Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılmasından sonra (1299) Hamitoğulları ile Tekeoğullarının yönetimine geçen bölge, Yıldırım Bayezit döneminde Osmanlı topraklarına katıldı (1390).
Kaynak – 2
Pamfilya Bölgesi
Pamfilya, pamphylia olarak da yazılır, Anadolu’nun güneyinde, Antalya Körfezi boyunca uzanan antik bölgedir. Bugünkü Antalya ili sınırları içinde kalır. Batıda Likya, kuzeyde Pisidya, kuzeydoğuda Likaonya, doğuda da Kilikya Trakheia (Dağlık Kilikya) ile çevrilidir. Antalya Körfezinin batı kıyı şeridi ise Likya’ya aittir. Pamfilya körfezin kuzeybatı köşesinden başlar, doğuya doğru uzanarak Melas’ın (Manavgat Çayı) denize döküldüğü yerde sona erer. Körfezden Kıbrıs Adasına doğru uzanan denize de ilkçağda Pamfilya Denizi adı verilmişti. Pamfilya’nın Yunan ve Roma dönemlerindeki beş önemli kenti Attaleia (Antalya), Perge, Sillyon (Yanköy), Aşpendos ve Side idi. Bunlardan son ikisi İÖ 5. yüzyıl başlarında da sikke basmaya başlamışlardı.
Pamfilya’da Yerleşim
Araştırmalar Pamfilya’nın Tarihöncesinden beri yerleşilen bir bölge olduğunu göstermektedir. Anadolu’daki en önemli Tarihöncesi yerleşmelerinden olan Karain, Belbaşı ve Beldibi mağaraları buradadır. İÖ 2. binyılda Hitit etkisi altında kalan Pamfilya’nın asıl tarihi Troya Savaşı döneminden başlar. Efsaneye göre, Troya’nın ele geçirilmesinden sonra Akha komutanlarından Argoslu Amphilokhos, Mykenaili Kalkhas ve Thebaili Mopsos bu yöreye giderek kentler kurarlar. Bu efsane filolojik araştırmalarla da koşutluk göstermekte ve İÖ 12. yüzyılın ikinci yarısında Akhalıların Pamfilya’da koloniler kurduğunu ortaya koymaktadır. Sikkeler ve yazıtlarda karşılaşılan Pamfilya lehçesi, Dor istilasından önce Yunanistan’ın güneyinde konuşulan dile benzer. Pamfilya dilindeki Dor öğeleri de, Dorların İÖ 1200’lerden sonra bu bölgeye geldiğini gösterir.
Lidya Egemenliği
Bir süre Lidya egemenliğinde kalan Pamfilya, Pers kralı II. Kyros’un İÖ 547/546’da bu devleti ortadan kaldırmasından sonra Perslerin eline geçti. Perslerin Doğu Akdeniz egemenliği için Pamfilya’nın stratejik konumu çok elverişliydi. İÖ 468’de Atinalı amiral Kimon’un Eurymedon’un ağzında Persleri yenmesine karşın bölge Büyük İskender’in gelişine değin Pers yönetiminde kaldı. IÖ 334’te Trakya’dan Andolu’ya geçen İskender, Karya ve Likya kıyılarını izleyerek Pamfilya’ya ulaştı ve buradaki kentleri, bazılarının karşı koymasına karşın, egemenliği altına aldı. İskender’in ölümünden sonra Pamfilya önce Makedonyalı Antigonos’un, daha sonra Ptolemaiosların, son olarak da Selevkosların yönetimine geçti. Selevkos kralı III. Antiokhos’un IÖ 190’da Magnesia’da (Manisa) Romalılara ve Pergamon Krallığı’na yenilmesi üzerine bölgede egemenlik Pergamonluların eline geçti. İÖ 133’te Pergamon kralı III. Attalos’un ölümünden sonra Pergamon Krallığı toprakları Roma Devleti’ne geçtiyse de, Pamfilya Romalıların oluşturduğu Asya (Asia) Eyaleti’ne katılmadı.
Pamfilya İÖ 1. yüzyılın ilk yarısında Ki-likya Eyaleti’ne bağlıydı. İÖ 44’te Asya Eyaleti’ne bağlandı, IÖ 36’da Antonius tarafından Galatya kralı Amyntas’ın yönetimine verildi. İS 43’te Claudius tarafından birleşik Likya-Pamfilya Eyaleti kuruldu. İS 68-69’da Pamfilya kısa süre Galatya’ya bağlandı, hemen sonra Likya-Pamfilya Eyaleti yeniden oluşturuldu.
Pamfilya Bizans döneminde de önemini korudu; 5. yüzyılda burada Hıristiyanlık yaygınlaştı. Bizans ordu ve yönetim düzeninde yapılan değişiklik thema’lar oluşturulunca Pamfilya Kibyraioton Theması’na katıldı. 11. yüzyılda Anadolu Selçukluları ile Bizanslılar arasındaki mücadeleye sahne olan bölge bir süre Selçuklu egemenliğinde kaldı. I. Murad döneminde Osmanlıların eline geçti.
