Ülkeler Rehberi Panama – Panama ile ilgili bilgi, başkenti, ekonomisi, tarihi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu hakkında bilgi
Kaynak: pixabay.com
PANAMA
- Yüzölçümü: 75.650 km2.
- Başkenti: Panama City.
- Dil: İspanyolca, İngilizce, Şipça.
- Din: Hristiyan (% 96 Katolik, % 2 Protestan), Müslüman (% 3).
- Para birimi: 1 balboa=100 centisimo.
- Başlıca kentleri: San Miguelito, Colon, David, Santiago de Veraguas.
Orta Amerika’da devlettir. Panama Kıstağı ile Orta Amerika’yı Kolombiya üzerinden Güney Amerika’ya bağlayan ülke; kuzeyden Atlas Okyanusu (Karaib Denizi), doğudan Kolombiya, güneyden Büyük Okyanus, batıdan Kosta Rika ile çevrelenir. Ülke, S biçiminde dar bir kara parçasıdır. Uzunluğu 2.000 km’yi bulan kıyılarının 1.200 km’si Büyük Okyanus’ta, 750 km’si Atlas Okyanusu’ndadır. Sınırları içinde çok sayıda ada ve adacık vardır. Bunlardan yalnız Büyük Okyanus’ta bulunanların sayısı 1.000’ün üstündedir.
Yüzey Şekilleri;
Yüzölçümün yaklaşık %87’sini oluşturan düzlüklerin yanı sıra, iki dağ zinciri uzanır; Batıda Cordillera de Talamanca, doğuda yer yer Cordillera San Blas. Volkanik tepelere de rastlanır. Ülke toprakları, çoğunlukla killi ve verimsiz olmasına karşın, bazı yüksek bölgeler verimli volkanik topraklarla kaplıdır.
En geniş yeri 173 km olan ülkenin dar oluşu nedeniyle, ırmaklar kısa akışlıdır. Yalnız Büyük Okyanus’a dökülen ırmakların sayısı 300’dür. En büyük ırmak olan Tuira, ulaşıma elverişlidir. Öteki ırmaklardan hidroelektrik enerji üretiminde yararlanılır.
İklim;
Genelde yağışlı ve tropikal bir iklim gözlenir. Karaib kıyısında yıllık yağış tutarı zaman zaman 4.000 mm’ nin üstüne çıkar. Büyük Okyanus kıyısı daha az yağış alır. Kış aylarında yağışın daha da azaldığı Balboa’da, yıllık yağış tutarı 1.730 mm’dir. Mevsimden mevsime fazla değişkenlik göstermeyen sıcaklık, daha çok yükseltiden etkilenir. Kıyılarda gündüz 32 °C, gece 21°C olan sıcaklık, dağların yüksek kesimlerinden gündüzleri 18° C’ye, geceleri de 10°C’ye düşer.
Kaynak: pixabay.com
Bitki Örtüsü ve Hayvanlar;
Ülke topraklarının yaklaşık % 75’i tropikal yağmur ormanlarıyla kaplıdır. Çoğunluğu yaprak dökmeyen, 1.000′ den çok ağaç türü vardır. Bu türlerin en değerlisi maun, en yaygınları gül ağacı ve tropikal sedir ağacıdır. Çok çeşitli doğal hayvanlardan bazıları jaguar, puma, yabankedisi, tapir, armadillo ve pekaridir. Aralarında kertenkele, timsah ve yılanların da bulunduğu çok sayıda sürüngen türü, yüzlerce tropikal kuş türü ( tukan, papağan, kolibri vb) yaşar.
Ekonomi;
Tarım; Toplam yüzölçümün % 15.6′ sını, ekili alanlar, % 57.6’sını doğal ya da yapay otlaklar, % 8.6’sını nadasa ayrılmış topraklar oluşturur. Üretim, tüketimi karşılamaktan uzaktır. Pirinç, mısır, kahve, kakao, hindistancevizi, muz, portakal, mango, başlıca tarım ürünleridir.
Hayvancılık; Sığır, domuz ve kümes hayvanları toplamı 10 milyonu bulur. Yıllık balık ve deniz kabukluları üretimi 340 bin tondur.
Endüstri: Devlet sermayeli petrol arıtma, çimento ve şeker endüstrileri dışında, öteki dallar küçük ölçekli (sigara, içki, ayakkabı, dokuma, şapka, besin) tüketim ağırlıklıdır. Yıllık elektrik enerjisi üretiminin (3.2 milyar kWh) % 80’i hidroelektrik santrallardan sağlanır.
Doğal Kaynaklar: En önemli doğal kaynak, Cerro Colorado’daki zengin bakır yataklarıdır. Ancak teknik ve mali olanaksızlıklar nedeniyle, üretim sınırlıdır. Kömür, ormanlar, öteki başlıca doğal kaynaklardır.
Kaynak: pixabay.com
Tarihi
Panama Kenti 1519’da İspanyollar tarafından kuruldu. İspanyol İmparatorluğu’nun egemenliğindeki Panama zaman zaman korsanların saldırılarına hedef oldu. 1821’de İspanya’ dan bağımsız hale gelen Panama önce, Latin Amerika’dan oluşturulan Gran Kolombiya birliğine katıldı, daha sonra da Kolombiya’nın eyaleti oldu. 19. yüzyıl boyunca, Kolombiya Hükümeti’ ne karşı ayaklanmalar ve başarısız bağımsızlık girişimleri görüldü. 1903’te ABD, Panama’nın bağımsızlığını destekledi. Bağımsızlıktan kısa süre sonra, Kanal Antlaşması imzalandı ve çalışmalar başladı. Kanal, 1914’te açıldı.
1964’te, Kanal Antlaşması’na karşı çıkan öğrenci ayaklanmalarından ve ABD ile diplomatik ilişkilerin kısa bir süre için kesilmesinden sonra, Washington, antlaşmayı yenilemeyi kabul etti. 1968’de orta sınıfın desteklediği bir askeri darbeyle, Panama Ulusal Muhafızlarından General Omar Torrijos yönetimi ele geçirerek, bir toprak reformu gerçekleştirdi, hükümet harcamalarını artırdı ve Kanal Antlaşmasını gündeme getirdi. Antlaşma yeni koşullarla 1977’de yenilendi ve 1978′ de yürürlüğe girdi. General Omar Torrijos’un prestiji, 7 Eylül 1977’de ABD Başkanı Jimmy Carter ile imzaladığı Kanal Antlaşması ile doruğa çıktı. Antlaşma, Panama Kanalı’nı egemenlik ve işletme hakkının 1999’da ABD’ den Panama Devleti’ne devrini öngörüyordu.
O tarihte ABD, kanal üzerindeki her türlü hakkından vazgeçecek, Kanal Bölgesi’ndeki askerlerini geri çekecek, askeri üslerini boşaltacak. Torrijos, Eylül 1978’de, başkanlık görevini eğitim bakanı Aristides Royo’ya bıraktı. Kendisi, Ulusal Muhafızların komutanlığını sürdürdü. 31 Temmuz 1981’de bir uçak kazası sonucu General Torrijos’un ölümü, ülke için büyük bir kayıp oldu. General Manuel Antonio Noriega, genelkurmay başkanlığı görevine geldi. Gerçi, Eylül 1980’de çok partili demokratik düzene geçilmesine karşın, iktidarda ordunun belirleyici ağırlığı sürmekteydi. Noriega da, gerçekte ülkenin “güçlü adamı” olarak doğrudan bir lider rolü oynamaya başladı. Askerlerle ters düşen Royo, sağlık nedenini gerekçe göstererek Ağustos 1982’de görevi bıraktı, yerine Ricardo de la Espriella geçti. Askerlerle olan sürtüşme bu kez Esprilla’nın istifasına yol açtı (13 Şubat 1984). Başkan Yardımcısı Jorge İllueca, Mayıs 1984’te yapılacak başkanlık seçimlerine kadar görevi üstlendi. Askerlerin desteklediği, Ardito Barletta ile Arias Madrid arasında büyük çekişme içinde geçen seçimi, Barletta kazandı. 11 ay gibi kısa bir süre geçmesine karşın ordunun baskısıyla parlamento, Barletta’yı görevden uzaklaştırdı (28 Eylül 1985). Yerine Başkan Yardımcısı E. Arturo Delvalle Hengiquez atandı. Noriega döneminde Panama’nın ABD çıkarlarına zaman zaman ters düşen bir çizgi izlemesi, Reagan yönetiminin Noriega’ya karşı tavır almasına yol açtı. 1985’ten başlayarak ABD yönetimi, General Noriega aleyhinde yoğun bir karalama kampanyası başlattı. İstifa etmesi istenen Noriega’nın buna yanaşmayınca çifte ajan, uyuşturucu, silah kaçakçısı, katil, ırz düşmanı… olduğu ileri sürüldü. ABD’nin Panama’nın içişlerine karışması ve Noriega aleyhine komplo kurması sonunda sağcı Devlet Başkanı ve Cumhuriyetçi Parti lideri Eric Delvalle’nin 25 Şubat 1988’de, Noriega’yı Genelkurmay Başkanlığı görevinden almasına kadar uzandı. Ordu, bu kararı tanımayacağını açıkladığı gibi parlamento da ertesi gün Cumhurbaşkanı Delvalle’yi görevden uzaklaştırdı. Delvalle, Panama’da ki bir ABD üssüne sığındı. Delvalle’ nin yerine Milli Eğitim bakanı Solis Palma cumhurbaşkanlığına getirildi. ABD yönetimi ise bu gelişmeler tepkisini, Salma’yı tanımayarak ve Panama’ ya ekonomik ambargo uygulaması başlatarak gösterdi.
Ambargoya, Amerikan Devletleri Örgütü (OAS), üyesi devletler de katıldı (Mayıs 1989). Ekim 1989’daki başarısız darbe girişiminin ardından, Noriega, devlet başkanlığı görevini de üstlendi (16 Aralık 1989). Bunun üzerine ABD yönetimi Panama’ya askeri müdahalede bulundu (23 Aralık ); Vatikan Büyükelçiliği’ne sığınan Noriega, iki hafta sonra teslim oldu (Ocak 1990). ABD’ye götürülen Noriega, yargı önüne çıkarıldı. ABD, 1 milyar dolar yardım yapacağını açıklarken Guillerno Endera yeni devlet başkanı seçildi (Şubat 1990).
