Parmenides Kimdir? Antik Yunan Döneminin Doğa Felsefecilerinden

0
Advertisement

Parmenides kimdir? Antik Yunan döneminde yaşamış olan Parmenides hayatı, biyografisi, eserleri ve felsefesi hakkında bilgi.

Parmenides; Eski Yunan filozofudur (İÖ 540-480 ?). Önce Elea’da Xenophanes’in öğrencisi oldu. Görünüşünde Xensophanes’in o zaman için büyük bir yenilik olan tek tanrılı din anlayışının etkileri oldu. İlerki yaşlarında Atina’ya gittiği ve burada genç Sokrates ile tanıştığı bilinir. Felsefe tarihine Elea Okulu adıyla geçen okul ve görüşün temellerin attı. Permenides için esas olan öncesiz-sonrasız her türlü değişmenin ötesinde kendi başına var olan varlık ile bu varlığa değin olan bilgidir.

Parmenides

Onun felsefesinde doğru bilgi (aletheia) ile bu bilginin dile getirdiği varlık ayrımı çok zordur. Çünkü doğru bilgi denilince varlık, varlık denilince doğru bilgi gelir. Varlık ile doğru bilginin karşısına görünüşle sanı koyulur. Varlık öncesi-sonrasız, bir başına var olan olarak, sürecin egemen olduğu, değişmenin, göreliliğinin, sınırlılığının, oluşun alanıyla bağdaşmaz. Bunun gibi doğru bilgi de mutlak bir bilgi olarak, sınırlı ve değişken, görünüşü dile getiren sanı (doxa) ile bağdaşmayacaktır.

Parmenides “Bir Varlık” adını verdiği varlığı bir kez belirledikten sonra, onun dışında kalanların tümünü yadsır. Buradaki kaygı, doğru bilgiden kaynaklanır. “Bir Varlık” mutlak varlıktır. Bu nedenle var oluşu yoktur, o yalnızca vardır. Bir Varlık’ın dışında ise Hiçlik bulunur. Hiçlikten ise hiçbir şey doğmaz. Olsa olsa Hiçlik doğar ki bu da varlık değildir. Parmenides “Boş Uzam“ı da kabul etmez. Boş uzam bulunsa bile bu varlık ile doludur. Böylece uzam varlığa eşit görülmektedir. Varlıkla dolu bir uzamda artık hareket de olamaz.

Hareket için ilkin bir boş uzam gerekiyordu; Parmenides uzamın tümüyle varlıkça kaplandığını söylemekle bu olanağı kaldırdı. Varlık’ın kendi içinde bir hareket olasılığı karşısında da “bölünmezdir ve hep bir cins olduğundan” söz eder. Hareket ayrı cinsten olanlar arasında söz konusudur. Aynı cinsten olan varlıkla uyum vardır, hareket olamaz. Aynı ağırlıkta olanlarda hareket etmezler. Böylece varlık ne bütün olarak ne de iç yapısı bakımından hareket etmez, uyumlu bir bütünlüktür. Uzamı tümüyle dolduran, hareketsiz varlık, zamandan da sıyrılmıştır. Zaman ancak hareketle olanaklıdır. Oysa hareketin olanağı Parmenides görüşünde uzamı dolduran varlık ve boş uzamın olmamasıyla ortadan kaldırılmıştı.

Advertisement

Parmenides

Varlığı zamana aşkın olarak görür. Varlık bölünmez, sürekli uyumlu bir bütündür.

Parmenides varlığın karşı olarak hep değişen, gerçek olmayan, doğuş, büyüme, yok oluşun, boş uzamın, hareketin, zamanın alanını beliler. Burada, onun diyeektik düşünmesinin ikinci yanı olan doğrunun (aletheia) karşıtı olan sanı (doxa) ortaya çıkar. Bu iki dünya ve bu iki dünyanın bilgisi hep karşıt olarak görülen Herakleitos felsefesiyle koşutluk gösterir. Sanı-doğru bilgi ve bunların varlık alanındaki karşılıkları biraz daha ötede Platon felsefesinde en olgun biçiminde ulaşacaktır. Bizim içinde yaşadığımız dünya, değişimin olduğu, duyu algılarına dayanan dünya nasıl oluşmuştur? Önce ışık ve gece vardır. Işık sıcaktı, gece ise soğuk.

Tüm evren bu iki karşıtan doğdu, bu iki karşıtla doldu. Parmenides’e göre, samlar dünyasının bu iki temel ama karşıt yapı taşı değer bakımından birbirine denktir. Bu iki oluş rastgele değildir. Tek tek tüm var olanların var oluştuklarında bir zorunluluk, bir belirlenim söz konusudur.

Parmenides

Bu nedenledir ki, bir sanı bağlamında da olsa bir bilgi ortaya çıkardı ve orada hiçbir bilginin olanağı yoktur. Thales ile başlayan Batı felsefesinin ilk adımlarındaki gelişme Parmenides felsefesidir. Onun görüşünde Antik Çağ’ın ilk ve en büyük istemcisi olan Platon’ın gelişi duyulur.

Advertisement


Leave A Reply