Pasifik Adaları Nerededir? Haritası, Coğrafi Konumu, Özellikleri Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Pasifik Adaları Nerededir? Pasifik Adaları özellikleri, coğrafi konumu, tarihi, ekonomisi, haritası, doğal yapısı hakkında bilgi.

Pasifik Adaları

Pasifik Adaları, Büyük Okyanusun güneybatısındaki adaları kapsayan coğrafi bölge. Etnik yapı ve coğrafya temelinde Melanezya, Mikronezya ve Polinezya adını taşıyan üç gruba ayrılır. Avustralya ve çevresindeki adalar geleneksel olarak Pasifik Adaları tanımının dışında tutulur. Denizde milyonlarca kilometrekarelik bir alana yayılmış olan adaların toplam kara alanı yaklaşık 1.300.000 km2’dir. Bu alanın yaklaşık yüzde 90’mı Yeni Zelanda ve Yeni Gine oluşturur. Bölgede bir dizi bağımlı ve bağımsız devletin yanı sıra Pasifik Adaları dışındaki ülkelerin bir parçasını oluşturan adalar da bulunur.

Avustralya’nın kuzeyi ve doğusu ile Ekvator çizgisinin güneyinde yer alan adalara, Melanezya adı verilir. Bu grubu oluşturan adaların en büyükleri Yeni Gine, Bismarck Takımadaları, Solomon Adaları, Vanuatu (Yeni Hebridler), Yeni Kaledonya ve Fiji’dir.

Ekvator çizgisinin kuzeyinde ve Filipinler’in doğusunda kalan adaları kapsayan grup Mikronezya olarak adlandırılır. Bu grup Kiribati (Gilbert Adaları), Guam ve Nauru’yla, Kuzey Mariana Adalarını, Mikronezya Federe Devletleri’ni (Caroline Adaları), Marshall Adalarını ve Palau (Belau) adalar grubunu kapsar.

Büyük Okyanusun doğusunda, kabaca bir üçgen oluşturan grup ise Polinezya olarak adlandırılır. Bu grubu oluşturan adalar Yeni Zelanda, Hawaii Adaları, Paskalya Adası, Tuvalu, Wallis ve Futuna Adaları, Tokelau. Batı Samoa, Amerikan Samoası, Tonga, Niue, Cook Adaları ve Fransız Polinezyası’dır.

Advertisement

Yeni Zelanda ve Papua Yeni Gine dışında, Pasifik Adalarının nüfusu (Hawaii Adalarıyla birlikte) 1988’de 3.364.000 olarak tahmin edilmiştir.

Doğal yapı.

Pasifik Adaları yüzey şekilleri bakımından okyanus ve kıta adaları olmak üzere iki gruba ayrılır. Pasifik ya da Andezit Hattı denen jeolojik oluşumun güneybatısında yer alan kıta adaları, kuzeydoğudaki Pasifik Havzasında yer alan okyanus adalarından birçok bakımdan büyük farklılık gösterir. Yüksek oranda silis ve alümina içeren volkanik kayaçlardan oluşan kıta adaları (Yeni Gine, Vanuatu, Fiji, Yeni Kaledonya ve Yeni Zelanda’nın Kuzey ve Güney adaları ile Bismarck, Mariana ve Solomon adaları) genellikle okyanus adalarından daha büyüktür ve mineral bakımından daha zengin topraklarla kaplıdır. Okyanus adaları yüksek volkanik adalar (örn. Hawaii) ve alçak mercan adaları (örn. Marshall Adaları) olmak üzere iki gruba ayrılır.

Pasifik Adalarının iklimi genelde tropiktir. Sıcaklık, nem oranı ve yağış miktarı yıl boyunca büyük değişiklik göstermez. Nauru ve Kiribati’de 28°C dolaylarında olan yıllık ortalama sıcaklık, güneydeki Norfolk Adasında 19°C’ye düşer. Yağış miktarı doğuya ve güneye doğru gittikçe azalır. Kuzeybatıdaki Yap Adasında (Mikronezya Federe Devletleri) 3.050 mm olan yağış miktarı, doğudaki Kanton Adasında 750 mm’ye iner.

Nüfus. Pasifik Adalarında Malezya-Polinezya dil ailesine bağlı yüzlerce farklı dil konuşulur. Nüfusu Papualılardan oluşan Papua Yeni Gine ile daha çok Avrupa kökenlilerin yaşadığı Yeni Zelanda’nın dışında Pasifik Adalarının nüfusu Hawaii, Fiji ve Solomon Adalarında yoğunlaşmıştır. Batı Samoa, Fransız Polinezyası, Yeni Kaledonya, Vanuatu ve Guam’ın nüfusu 100 bini aşar. Pasifik Adalarının çoğunda nüfus yoğunluğu oldukça yüksektir. Yeni Kaledonya’da kilometrekareye sekiz kişi düşerken, bu rakam Nauru’da 400 kişiye yükselir. Yerleşmeler daha çok kıyı bölgelerinde kurulmuştur. Doğum oranı, birkaç ada dışında, genelde dünya ortalamasının üstündedir. Eskiden yaygın olan animizmin yerini günümüzde Hıristiyanlık almıştır.

Ekonomi.

Yeni Zelanda ve Hawaii dışında, Pasifik Adalarında gelişmekte olan bir karma ekonomi yürürlüktedir. Pasifik Adaları içinde gayri safi milli hasılası (GSMH) en yüksek olanı Hawaii’dir. Kişi başına düşen milli gelir ise, Tuvalu, Kiribati ve Solomon Adaları gibi gelişmemiş ülkelerle, Yeni Zelanda ve Fransız Polinezyası gibi gelişmiş ülkeler arasında büyük farklılıklar gösterir.

Adaların ekonomisi genelde tarım, balıkçılık ve hizmet sektörlerine dayalıdır. Madencilik ise yalnızca birkaç adada önem taşır. Toplam işgücünün yaklaşık beşte ikisi tarım sektöründe çalışır. Hawaii ve Yeni Zelanda gibi büyük adaların dışında tarım genelde geçimlik düzeyde yapılır.

Advertisement

Balıkçılık Pasifik Adalarının çoğunda önemli bir geçim kaynağıdır. Hawaii ve Yeni Zelanda dışında, bölgede avlanan toplam balık miktarının beşte dördü Solomon Adaları, Kiribati ve Fiji’den sağlanır. Madencilik yalnızca birkaç yüksek kıta adasında önem taşır. Yeni Kaledonya’da nikel, ferronikel, kromit, kobalt, taş, kum ve çakıl, Fiji’de altın, tellür cevherleri ve gümüş, Nauru’da fosfat, Solomon Adalarında altın ve gümüş çıkarılır. Yeni Gine’de bakır ve altın, Yeni Zelanda’da da kömür ve doğal gaz yatakları vardır.

Hawaii ve Yeni Zelanda dışındaki adalarda fazla gelişmemiş olan imalat sanayisi balık ve tarım ürünlerinin işlenmesine dayanır. Ayrıca, Guam, Fiji, Yeni Kaledonya, Fransız Polinezyası, Papua Yeni Gine ve Solomon Adalarında bazı sanayi tesisleri vardır. Elektrik üretiminin büyük bölümü ithal petrolden sağlanır.

Turizm Pasifik Adaları ekonomisinde önemli yere sahiptir. Fransız Polinezyası, Guam, Hawaii, Fiji ve Yeni Zelanda turizmin en gelişmiş olduğu adalardır. Öteki adalarda da turizm hızla gelişmektedir.

Pasifik Adalarının çoğunda, ithalat giderleri ihracat gelirlerini aşar. Yurtdışında çalışanların gönderdikleri paralar ve turizm gelirleri ise dış ticaret açığının sadece bir bölümünü karşılamaktadır. Adaların başlıca ihraç ürünleri kopra, çeşitli mineraller, kahve, çay, kakao, baharat, şeker ile dondurulmuş ve konserve balıktır. Bu ürünlerin gönderildiği başlıca ülkeler Japonya, Fransa, ABD ve Avustralya’dır. Başlıca ithal ürünleri ise çeşitli makineler, gıda maddeleri, ulaşım araçları, yakıt ve mamul maddelerdir. İthalatın büyük bölümü Avustralya, Fransa, Japonya ve ABD’den yapılır. Pasifik Adalarını oluşturan ülkeler arasındaki ticaretin payı ise çok düşüktür.

Yönetsel ve toplumsal koşullar.

Pasifik Adalarındaki bağımsız devletler arasında altı meşruti monarşi (Fiji, Tonga, Tuvalu, Batı Samoa, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine), üç cumhuriyet (Kiribati, Nauru ve Vanuatu) ve bir parlamenter devlet (Solomon Adaları) bulunur. Bağımlı adalar ve ada grupları arasında ise, ABD’ye ait topraklar (Amerikan Samoası, Guam, Johnston, Midway ve Wake Adaları), Yeni Zelanda’ya bağlı, iç işlerinde özerk devletler (Cook Adaları, Niue ve Tokelau), Avustralya tarafından yönetilen adalar (Norfolk, Lord Howe ve Torres Boğazı Adaları), Fransa’nın denizaşırı toprakları (Fransız Polinezyası, Yeni Kaledonya, Wallis ve Futuna) ile İngiltere’nin kolonisi olan Pitcairn Adası yer alır. Pasifik Adaları dışındaki ülkelerin bir parçasını oluşturan adalar ise, ABD’nin bir eyaleti olan Hawaii ile Şili’ye bağlı bir il olarak yönetilen Paskalya Adaşıdır. II. Dünya Savaşı’ndan sonra oluşturulan ve 1986’ya değin varlığını koruyan ABD yönetimindeki Birleşmiş Milletler (BM) Pasifik Adaları Vesayet Bölgesi, Palau’yu, Mikronezya Federe Devletleri’ni, Marshall Adalarını ve Kuzey Mariana Adalarını kapsıyordu. 1986’da vesayet yönetimi statüsünün kaldırılmasından sonra, ABD’ye bağlı kalan Kuzey Mariana Adaları dışındaki adaların tümü özerkliklerini kazandılar.

Şilili bir vali tarafından yönetilen Paskalya Adası dışındaki bütün adalar değişen oranlarda özerkliğe sahiptir ve genel ya da kısmi oyla seçilen meclislerce yönetilir. Yerlilerin çoğunluğu oluşturduğu adalarda kabile reisleri büyük güç sahibidir. Adalarda genellikle ABD. İngiliz ve Fransız modelleri örnek alınarak hazırlanmış hukuk sistemleri yürürlüktedir.

Kültürel yaşam.

Yerlilerin çoğunluğu oluşturduğu adaların kültürel yaşamına Polinezya ve Melanezya kültürleri egemendir. Mikronezya kültürünün en güçlü olduğu yöreler Yap, Chuuk ve Palau adalarıdır. Hawaii, Fransız Polinezyası ve Yeni Kaledonya gibi adalarda yerel kültürler Avrupa, Japon ve Amerikan kültürleriyle karışmış durumdadır. 19. yüzyıldaki misyoner etkinlikleri bölgedeki dinsel yapıların ve heykellerin yıkılmasına ve geleneksel dans, şarkı ve törenlerin ortadan kalkmasına yol açmıştır. Bağımsızlık sonrasında turizmin gelişmesiyle birlikte geleneksel danslar, ayinler ve el sanatları yeniden canlandıysa da, bunlar büyük ölçüde turistik amaçlı olduklarından eski anlamlarını yitirmişlerdir. Paskalya Adası, Fiji, Fransız Polinezyası, Solomon Adaları, Palau ve Ponape’de (Mikronezya Federe Devletleri), Avrupalıların bölgeye gelmelerinden önceki döneme ait arkeolojik kalıntılar ortaya çıkarılmıştır.

Tarih.

Pasifik Adalarındaki ilk yerleşmelerin ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu kesin olarak bilinmemekle birlikte, Batı Melanezya’ya İÖ 3000-2000 arasında Filipinler ve Endonezya’dan gelen Avustronezyalıların yerleştiği sanılmaktadır. Bu halklar daha sonra doğuya doğru göç ederek Batı Mikronezya’ya, Melanezya’nin doğu iç kesimlerine ve Batı Polinezya’ya (IÖ 2000-1000) yerleştiler. Polinezyalılar ve Mikronezya halkları, babadan oğula geçen kabile reisliğine dayanan hiyerarşik bir toplumsal örgütlenme geliştirdiler. Melanezya kültürleri ise, veraset yoluyla edinilen sosyal statüden çok, bireysel saygınlık kazanmaya önem verdiler.

Pasifik Adalarına ayak basan ilk Avrupalı, 1520-21’de bölgeye bir sefer düzenleyen Fernäo de Magalhâes (Macellan) oldu. 16., 17. ve 18. yüzyıllar boyunca ispanyollar, Felemenkliler ve İngilizler bölgeye çeşitli seferler düzenlediler. 18. ve 19. yüzyıllarda çeşitli misyoner kuruluşları ve Avrupa şirketleri adalarda merkezler kurdular. Aynı dönemde büyük Avrupa devletlerinin hemen hepsi bölgede sömürgeleştirme çalışmalarına başladılar. Almanlar ve İspanyollar Mikronezya’yı, İngilizler Melanezya ve Polinezya’nın bazı kesimlerini denetimleri altına aldılar. Fransızlar ise Tahiti ve yakınındaki adaları ilhak ederek, Fransız Polinezyası’nı kurdular. 1898’de Hawaii’yi ilhak eden ABD ertesi yıl da İspanya’yı yenerek Guam’ı ele geçirdi. İspanya, ABD karşısında uğradığı yenilginin ardından, sonradan BM Pasifik Adaları Vesayet Bölgesi’ni oluşturan adaları da Almanya’ya sattı.

I. Dünya Savaşı sırasında Japonlar Alman sömürgelerini, Yeni Zelanda da Samoa’yı ele geçirince Pasifik Adalarının siyasal yapısı büyük değişikliğe uğradı. Adalar savaştan sonra Milletler Cemiyeti tarafından Japonya ve Yeni Zelanda mandasına bırakıldı.

Advertisement

Japonya, I. Dünya Savaşı’ndan sonra bölgedeki topraklarını silahlandırarak, bunları Mikronezya ve Melanezya’nin geri kalan kısımlarına yayılmak için bir üs olarak kullandı. Pasifik Adaları 1943-45 arasındaki şiddetli çarpışmalardan sonra ABD kuvvetlerince ele geçirildi. 1947’de Birleşmiş Milletler Mikronezya’daki eski Japon sömürgelerini ABD’nin vesayetine bıraktı. Fransız Polinezyası, Yeni Kaledonya ile Wallis ve Futuna ise Fransa’nın denizaşırı topraklan oldu. Hawaii 1959’da 50. eyalet olarak ABD’ye bağlandı.

Pasifik Adalarının çoğu II. Dünya Savaşı’ndan sonra bağımsızlıklarını kazandı ya da bir ölçüde özerklik elde etti. 1962’de Batı Samoa, 1968’de Nauru, 1970’te Fiji ve Tonga, 1978’de Solomon Adaları ve Tuvalu, 1979’da Kiribati, 1980’de Vanuatu bağımsızlığını kazandı. BM Pasifik Adaları Vesayet Bölgesi’ni oluşturan adalar 1986’da özerk bir yapıya kavuştu. Fransız Polinezyası’nda da bir bağımsızlık hareketi başlatıldı.


Leave A Reply