Patates nasıl bir sebzedir? Patates sebzesinin özellikleri, kullanımı, yetiştirilmesi, yararları ile ilgili bilgi.
Patates Nedir? Patates Özellikleri – Yetiştirilmesi – Faydaları
Patates (Solanum tuberosum), patlıcangiller (Solanaceae) familyasından, tahıllardan sonra dünyadaki en önemli bitkisel besin kaynakları arasında ilk sırayı alan tarım bitkisidir. Anayurdunun Peru ve Bolivya Andları olduğu kabul edilir; nişastaca zengin yumrularından ötürü dünyanın hemen her yerinde yetiştirilir. Güney Amerika’da 1.800 yıldan beri yetiştirilen bu bitkinin pek çok çeşidi geliştirilmiştir. Patates 16. yüzyılın ikinci yarısında İspanyollar tarafından İspanya’ya götürüldü ve oradan tüm Avrupa’ya yayıldı. 17. yüzyıl sonlarında İrlanda’nın başlıca ürünlerinden biri haline geldi; 18. yüzyıl sonlarında da başta Almanya olmak üzere kara Avrupa’sındaki ve İngiltere’deki tarım alanlarında egemen oldu. Daha sonra tüm Batı ve Doğu Yarıküre’ye yayıldı.
Patates 50-100 cm uzunlukta, biryıllık otsu bir bitkidir. Ortalama 3-13 yaprakçıktan oluşan, sarmal dizilişli bileşik yaprakları vardır; orta damarın iki kenarı boyunca dizilen yaprakçıklardan biri uçta tek olarak yer alır. Beşli bir plana göre düzenlenmiş çiçekleri dal uçlarında kümeler oluşturur. Yumrular “stolon” olarak adlandırılan toprakaltı gövdelerinin uçlarında oluşur. Tek bir bitki birkaç tane ile 20 arasında değişen sayıda yumru oluşturabilir. Oval ya da yuvarlak biçimli olabilen yumruların ağırlığı 5-500 gr arasında değişir; kimi zaman 1,5 kg ağırlığında olanlara da rastlanır. Kabukları sarı, kahverengimsi beyaz ya da mor, eti ise beyaz ya da sarı renklidir; mor lekeli çeşitleri de vardır. Yumruların üzerinde göz adı verilen ve toprağa dikildiğinde sürgün vererek yeni bitkiler oluşturan tomurcuklar bulunur. Patates genellikle tohumlarla değil bu tomurcuklardan çoğaltılır. Seçme ve melezleme yoluyla çok sayıda patates çeşidi geliştirilmiştir. Bu nedenle ticarette patatesler yemeklik, sanayi tipi ve hayvan yemi olarak üç ana gruba ayrılır.
Patates ılıman ve serin iklim bitkisidir; en iyi yetiştiği topraklar tınlı, kumlu ve humusça zengin olanlardır. Ürün genellikle yapraklar sarardıktan sonra hasat edilir. En önemli zararlıları arasında başlıca, mildiyö hastalığına neden olan Phytophthora infestans mantarı sayılabilir; bu mantar geçmişte özellikle İrlanda’da çok büyük zararlara yol açmıştır.
Patates bol miktarda nişasta içerdiği için besin değeri yüksek ve sindirimi kolay bir üründür; yapısında aynca C ve Bı vitamini, çeşitli aminoasitler, protein ve nikotinik asit bulunur. Başlıca gıda maddesi olarak tüketilir; sanayide nişasta, ispirto, glikoz ve dekstrin üretiminde değerli bir hammaddedir.
Türkiye’de patates üretimin önemli miktarı Nevşehir, Ödemil ve Niğde bölgelerinde sağlanmakla birlikte, patates tarımı hemen hemen bütün bölgelerde ve illerde yapılmaktadır.
