Peri Bacaları Nasıl Oluşmuştur? Peri Bacaları Oluşum Süreci ve Özellikleri

0
Advertisement

Peri bacaları nasıl oluşmuştur? Peri bacalarının nasıl ve neden oluştuğu ve Peri bacalarının oluşumu hakkında bilgilerin yer aldığı sayfamız.

Peribacaları

Peri Bacaları Nasıl Oluşmuştur?

Tepesinde genişçe bir taş bulunan piramit ya da direk biçimindeki toprak, çakıl, taş yığınına peribacası denir. Dünyanın pek çok farklı noktalarında peri bacaları yer almaktadır. Ülkemizde de Kapadokya bölgesinde yer alan peri bacalarının oluşumuna kısaca göz atacağız.

Kapadokya bölgesi milyonlarca yıl önce o bölgede yapılan arkeolojik kazılarında ispat ettiği gibi bir iç denizdi. Kapadokya bölgesinde ilkel eniz canlılarının fosillerine rastlanmıştır. Bu bölgede yer alan volkanik dağlardan Hasan Dağı, Erciye ve Güllüdağ yanardağları aktif bir şekilde yeryüzüne lav püskürtmeye başladığında bu bölgede bulunan iç denizi kurutmuşlar ve lav iç denizin kuruması ile oluşan çukura dolmaya başlamıştır. Yani lavlar peribacalarının oluşumunun ilk sebebi oluşturmuşlar ve bir çukur bölge lav ile dolmuştur.

peribacalari-4

Bölgedeki aktif yanardağlar sönene kadar bu çukurdaki lav tabakaları katman katman birikmeye başlamıştır. Püsküren lavlar önce yayılmış daha sonra sertleşmiş daha sonra sertleşen bu lav tabakası üzerine yeniden lavlar gelmiş ve onlarda soğuyarak sertleşmiş ve katmanlı bir yapı oluşmuştur. Her ne kadar bu tabakalara sertleşmiş desek de bu tabakalar basit bir alet ile dahi hemen oyulabilmektedir.

Advertisement

peribacalari-3

Yanardağ faaliyetlerinden sonra lav tabakalarını ya da kayaları aşındıran akarsular devreye girmiştir. Bu akarsular önce derin vadilerin oluşmasına sebebiyet vermiştir. Oluşan bu derin vadilerin yamaçlarında ise sert esen rüzgar sebebi ile dalgalı, eğimli bir görünüm ortaya çıkmaktadır. Peri bacaları oluşmaya artık başlamıştır. Rüzgarın aşınması yıllarca daha deva eder ve bu aşınma artık bazı parçaların ayrılmasına ve bu ayrık görüntü de bildiğimiz peribacalarının oluşmasına sebebiyet verir. Şapkalı peribacaları ise üst katmanı alt katmanından daha ağır ve sert alt katmanın ise daha hafif olan bölgelerde gerçekleşmektedir.

peribacalari-1

Üst tarafta bulunan katman ağır olunca aşağı doğru baskı yapar. Bu baskı sonucunda hafif olan kısımlar sıkışmaya başlar ve rüzgara karşı daha fazla dirençli olur. Üst kısımdaki ağır tabaka ise sadece merkezinde sağlam kalacak şekilde aşınır ve bildiğimiz meşhur peribacaları görüntüsü oluşur.

Unutulmamalıdır ki doğadaki döngü halen devam etmekte ve bu da mevcut peribacalarındaki şapka kısımlarını yok etmeye hırpalamaya devam ettiği anlamı taşır. Bu şapka kısmı yok olunca alt kısımda yok olacak ve bildiğimiz peribacaları yok olacaktır. Ancak bu oldukça uzun süren bir süreçtir.


Kaynak – 2

peribacalari-5

Advertisement

Peribacaları ve Özellikleri

Peribacaları, değişik dirençteki kayaçların farklı aşınımı sonucunda oluşan, silindir ya da koni biçimli yüzey şekli. Bazılarının yüksekliği 35 metreye ulaşır, ama bazılarınınki 1 metreyi bile bulmaz.

Genellikle eski yanardağ etkinliklerinin çeşitli aşamalarında püskürtülmüş tüf ve lavların farklı katmanlar halinde bulunduğu yörelerde oluşur. Bu alanlarda aşınmaya karşı daha dirençli olan eski lav akıntısına ait parçalardan her biri, altında yer alan daha az dirençli tüf katmanlarını sel sularının aşındırıcı etkilerine karşı korur. Bunun sonucunda katılaşmış lav blokunun çevresi aşınarak alçalırken, gittikçe artan düzey farkı sonucunda üstünde sert blok bulunan kesim yüksekte kalır ve böylece tepesi şapkalı bir sütun biçimindeki peribacası ortaya çıkar. Aşınım süreci sırasında sütunun tepesindeki dayanıklı blok dengesini yitirerek düşebilir. Koruyucu şapkası düşen peribacası hızla alçalmaya başlar. Aşınma olayı sürerken daha derindeki başka bir blokun aynı koruyucu işlevi yerine getirmesiyle yeni bir peribacası oluşumu başlayabilir.

peribacalari-2

Bir yörede peribacalarının oluşması için sözü edilen yeryüzü koşullarından başka, yörenin uzun bir kurak mevsim ile sağanak halinde yağışların görüldüğü yarıkurak iklimli bir bölgede yer alması gerekir. Ayrıca, arazi yüzeyini koruyan sık bir bitki örtüsünün olmaması da peribacalarının oluşmasını kolaylaştırır. Bu koşullardan hepsinin bir’ araya geldiği ve bunun sonucunda yeryüzünün en tipik peribacalarının oluştuğu alan Ürgüp-Göreme yöresidir. Ürgüp kasabasının hemen yanı başındakiler ile Göreme Vadisinde ve Avanos’un Zelve Vadisi içinde sıralanmış olan peribacaları turistik açıdan büyük önem taşır. Bunlardan başka Uçhisar, Ortahisar ve Gülşehir çevresiyle Aksaray ili sınırları içinde kalan Ihlara Vadisinde ve Kayseri ilindeki Soğanlıdere Vadisinde de peribacalarına rastlanır.

Göreme çevresindeki peribacalarından birçoğunun içleri eskiden oyularak uzun bir süre ibadet yeri ve konut olarak kullanılmıştır.


Yorum yapılmamış

  1. buğra barutcu on

    saolun çok isime yaradı eminim sozlüden 100 alıcağım 😀 😀 😀 😀 😀 😀 😀 😀 😀 😀 :D: D:D 😀 :D: D:

  2. öğretmen defdere yazma ödevi olarak vermişti kısacası(çok uzun ) birde yazdığım için …….
    ama açıklaması gayet güzel -.-

  3. azime yılmaz on

    ödevimi yapmama yardımcı oldunuz kesin ve net 100 alırım ……………ama biraz uzun uzun şeyleri yazmaktan hoşlanmam ama kesin öğretmeni uzun ve güzel yazdığım için yüz verir ………….. teşekkürler yazan kimse teşekkürler …………. 100 100 100 alırım…………..

Reply To azime yılmaz Cancel Reply