Peşaver nerededir? Pakistan’ın orta kesiminde yer alan bir kent olan Peşaver kenti ile ilgili bilgiler.
Peşaver, Pakistan’da Kuzeybatı Sınır Eyaleti’nin orta kesiminde kent. Aynı zamanda eyaletin merkezi olan Peşaver kenti Kâbil Irnağımn kollarından Bara Irmağının hemen batısında, Hayber Geçidinin yakınında yer alır. Doğudaki Şahci-ki Dehi Höyüğü’nde Hindistan Yarımadasının en büyük Budacı sfupa’larından (kutsal eşyaların saklandığı yapı) birinin (İS 2. yy) kalıntıları bulunur.
Eskiden tarihsel Gandhara bölgesinin merkezi olan kent, Parashavara ve Purushapura (Purusha’nın kenti ya da ikametgâhı) gibi çeşitli adlarla anılırdı. Begram olarak da bilinen kente bugünkü adını (peş avar: “sınır kenti”) Hint-Türk hükümdarı Ekber’in (hd 1556-1605) verdiği sanılır. Afganistan ve Orta Asya’yla yapılan transit kervan ticaretinin en büyük tarihsel merkezlerinden olan Peşaver’in başlıca sanayi ürünleri arasında kumaş, şeker, konserve meyve, ayakkabı, deri, fildişi ve bakır eşya, halı, mobilya ve küçük silahlar sayılabilir. Eski Kıssa Hani Bazar (Masalcılar Çarşısı) kırsal kesimlerden getirilen çeşitli gıda ürünlerinin ve giyim eşyasının satıldığı bir ticaret merkezidir.
Başlıca tarihsel yapılar bir Sih kalesi olan Bala Hissar, eskiden bir Budacı manastırıyken sonradan bir Hindu tapınağı olan Gur Khatri, Hint-Türk mimarisinin en güzel örneklerinden Mahabat Han Camisi (1630) ve Hükümet Binası’dır. 1867’de belediye yapılan kentte üç hastane, Gandhara Budacılarına ait kutsal emanetlerden oluşan büyük bir koleksiyonun sergilendiği bir müze ve bir tarım yüksekokulu vardır. Kentin başlıca yükseköğretim kuruluşu 1950’de kurulan Peşaver Üniversitesi’dir.
Büyük bir havzanın parçasını oluşturan sulak ovalardan ve güneydoğudaki alçak tepelerle kaplı bir arazi parçasından oluşan bölgenin sularım Kâbil Irmağı toplar. Başlıca ürünler buğday, mısır, şekerkamışı, arpa, pamuk ve meyvedir (elma, şeftali, kayısı, nar ve ayva). Yöre nüfusunun çoğu Peştudur. Yörede zengin demir, jips, cam kumu, barit, kromit ve mermer yatakları vardır.
Erken dönem Sanskrit edebiyatında, Stra-bon, Arrhionos ve Ptolemaios’un yapıtlarında Peşaver bölgesinin adı geçer. Baktriane kralı Eukratides İÖ 2. yüzyılda Peşaver Vadisini topraklarına kattı. Kushan hanedanının en büyük kralı olan Kanishka İS 1. yüzyılda Purushapura’yı Kushan Krallığı’ nın başkenti yaptı. Çinli Budacı keşiş ve gezgin Faxian 5. yüzyılda bölgeden geçtiğinde Budacılık hâlâ gücünü korumaktaydı. 998’de Müslümanların eline geçen Peşaver ,16. yüzyılda, kâğıt üzerinde Hint-Türk İmparatorluğuma bağlı olan Afganistan’ın egemenliği altına girdi. Sihlerin 1834’te kesin bir denetim kurdukları Peşaver 1849-1947 arasında İngiliz yönetimi altında kaldı.
