Phan Châu Trinh kimdir? Vietnamlı milliyetçi lider ve bağımsızlık hareketinin önemli simalarından Phan Châu Trinh hakkında bilgi.
Phan Châu Trinh
Phan Chau Trinh (d. 1872, Tay Loc, Quang Nam – ö. 24 Mart 1926, Saygon [bugün Ho Şi Minh], Vietnam), Vietnam bağımsızlık hareketinde önemli rol oynayan milliyetçi önder ve reformcu. Fransızları ülkeden çıkararak Vietnam toplumunu yeniden yapılandırmayı amaçlayan reformist programın başlıca savunucusu olmuştur.
1885’te Fransız sömürge yönetimine karşı ayaklanan Kral Ham Nghi’yi yakalamaya çalışan Fransız birliklerine karşı savaştı. 1887’de öğrenimine yeniden başlayarak Çin klasiklerini inceledi. 1900’de yüksek devlet memurluğu (mandarin) sınavlarını verdi. 1906’ya gelindiğinde yüksek devlet memurlarından oluşan bürokrasinin ve Vietnam monarşisinin teknolojik ilerleme ve bağımsızlığın önünde sürekli engel oluşturan köhne kurumlar olduğu görüşünü benimsemişti. Aynı yıl Japonya‘ya giderek Vietnamlı milliyetçi Phan Boi Chau’yla sömürge yönetimini devirme planlarını tartıştı. Ekonomik ve sınai kalkınma yolunda sağlam temeller atılarak bağımsızlığın adım adım kazanılması görüşünü savunan Phan Chau Trinh’in temel hedefi modernleşmeydi. Ona göre ülkede demokratik cumhuriyet yönetimi ancak modernleşmenin sonucunda kurulabilirdi.
Vietnam’a dönüşünde yönetimi yerel sanayilerin geliştirilmesi ve bütün Vietnamlılara modern eğitim olanaklarının tanınması için adımlar atmaya çağıran kapsamlı bir propaganda çalışması başlattı. Çok sayıda yandaş kazanarak Fransızları önemli reformlar yapmaya ikna etmeye çalıştı. Yüksek devlet memurluğu sisteminin kaldırılmasını, meslek okullarının ve ticaret şirketlerinin kurulmasını savundu. Varlıklı Vietnamlılardan kişisel yatırımlara girişerek ulusal sanayiyi geliştirmelerini istedi.
Jean-Jacques Rousseau ve Montesquieu‘nun yapıtlarından büyük ölçüde etkilenen Phan Chau Trinh, Fransız sömürgecilere kendi devrimci geleneklerini anımsatarak seslenme çabalarından sonuç alamadı. 1908’de sömürge yönetimine karşı kitleleri harekete geçirmeye çalışan başka milliyetçilerle birlikte Hanoi’de tutuklandı. Mayıs 1908’de ömür boyu hapse mahkum edildi. Ama yönetimin modernleşme yolundaki girişimlerine destek olmayı kabul edince 1911’de affedilerek salıverildi. Ardından Fransızların mali desteğiyle Paris’e gitti. I. Dünya Savaşı’nın başlarında askerlik yoklamasından kaçtığı ve Alman yanlısı olduğu gerekçesiyle yeniden tutuklandı. 1915’te salıverildiyse de bir daha Fransızlardan para yardımı almadı. 1924’te Vietnam’a döndükten iki yıl sonra veremden öldü.
