Pıhtılaşma nedir? Pıhtılaşma nasıl olur? Pıhtılaşma ile ilgili olarak genel ve ansiklopedik bilgilerin yer aldığı sayfamız.
Pıhtılaşma, zedelenen bir damarda, kan kaybının önüne geçmek ve damarın bütünlüğünü sağlamak amacıyla ortaya çıkan fizyolojik süreç. Bazı kan hastalıklarında ya da kanın kimyasal bileşimini değiştiren bozukluklarda damarda zedelenme olmadan da pıhtılaşma görülür; damar tıkanabilir, dolaşım bozukluğu başlar.
Normal olarak, kan damarının bütünlüğü herhangi bir nedenle bozulduğunda, damardan ve çevre dokulardan kaynaklanan ağrı uyaranları damarın büzülmesine (vazokonstriksiyon) neden olur. Bunun yanı sıra, çevrede biriken kanın damara yaptığı basınçla damar çeperi daralır, kanama durur. Bu mekanizma tek başına kanamayı durdurmaya yeterli olmazsa, zedelenen damar duvarındaki kollajen liflerine ya da endotel hücrelerine değen trombositler şişmeye başlar, adenozin difosfat (ADP) ve tromboksan A adlı maddeyi salgılar. Birbirine yapışarak bir tıkaç oluşturan trombositler damardaki açıklığı kapatabilir. Hafif zedelenmelerde 1-2 dakika, daha ağır durumlarda 15-20 saniye içinde pıhtılaşma başlar. Kanda pıhtılaşmayı hızlandıran ya da engelleyen 40’tan fazla madde bulunur. Genellikle engelleyenlerin baskın durumda olması kanın sıvı halde kalmasını sağlar. Damar zedelendiğinde ya da bazı kimyasal bozukluklar sonucunda belirli bir bölgede pıhtılaşmayı hızlandıran maddeler etkin duruma geçer, pıhtılaşma süreci başlar. Bu sürecin ilk aşamasında kanın zedelenen damar duvarı ya da damar dışındaki dokulara değmesiyle ve kanın bileşenlerinin kimyasal değişime uğramasıyla protrombin etkinleştirici adı verilen madde oluşur. Bu madde protrombinin protein yıkıcı bir enzim olan trombine dönüşmesini sağlar. Trombinin etkisiyle fibrinojen molekülleri polimerleşerek fibrin iplikçiklerine ayrılır. Damar yüzeyine yapışan ve ağ yapısı alarak trombositler, öbür kan hücreleri ve plazmayla birleşen fibrin iplikçiklerinin oluşturduğu kütle pıhtı adını alır. Bu kütle damardaki açıklığı kapatır, kan kaybı önlenir. Pıhtı, oluştuktan birkaç dakika sonra trombositlerdeki trombastenin adlı kasılabilen proteinin etkisiyle büzüşmeye başlar. Yaklaşık 60 dakika sonra içindeki sıvının çoğu ayrılır, damarın yırtılan kenarları bir araya çekilir. Geride kalan pıhtı oldukça sert ve dayanıklıdır, kan akımından etkilenmez, çözünmez.
pıhtılaşma önleyici, antikoagülan olarak da bilinir, kanın pıhtılaşmasını önleyen maddelerin ortak adı. Tıpta kullanılan pıhtılaşma önleyicilerden başlıcaları, çeşitli hayvan dokularından elde edilen ve karmaşık yapılı bir karbonhidrat olan heparin, bishidroksikumarin ve varfarindir. Bu ilaçlar kanda bulunan pıhtılaşma faktörlerinden birini ya da birkaçını ketlerse de etki mekanizmaları tam olarak anlaşılmamıştır. Öte yandan, sitrat ya da edetat, pıhtılaşma sürecinde rol oynayan kalsiyum iyonuna bağlanarak pıhtılaşmayı önler.
