Plan nedir? Plan nasıl tanımlanır? Plan tipleri nelerdir? Plan ile ilgili olarak özellikle mimari planlar hakkında genel bilgiler.
Plan, bir nesnenin, yatay bir düzlem tarafından kesilip üstten bakıldığında ortaya çıkacak görünümü. Üç boyutlu nesnelerin iç kuruluşunu göstermek amacıyla kullanılır.
Yapı üretiminde kullanıldığı için öncelikle bir mimarlık ve inşaat mühendisliği terimidir. Ama başka şeylerin üretilmesi için de plan (ya da yatay kesit) gereklidir. Planlar, anlatacakları ayrıntı düzeyine göre çeşitli ölçeklerde hazırlanır, gösterdikleri şeylere göre de adlandırılırlar (örn. temel planı, 1. kat planı, çatı katı plariı vb). Vaziyet (konum) planı bir yapının çevresindeki öteki yapı ve yollarla ilişkisini gösterir, yapıldığı arsa içindeki yerini belirler. Kalıp planı, malzeme olarak betonarmenin kullanıldığı yapılarda döşeme demirlerini, kirişleri ve kolonların yerini gösterir.
Plan terimi kent tasarımı çalışmalarında da kullanılır. Burada plan yatay bir kesit olmaktan çok, bir üstten görünüş niteliğindedir. Kentlerin nasıl gelişeceğine ilişkin tasarımlara da plan denmesi, bu terimin ileriye dönük her türlü düzenleme için kullanılmasına neden olmuş, giderek de imar planı, düzenleyici (nâzım) imar planı, bölge planı, ülke planı gibi fiziksel ve ekonomik planlama kavramlarının ortaya çıkmasına yol açmıştır.
Izgara Plan Kent
Plan Tipleri Nelerdir?
Mimarlık tarihinde, yapıların plan özelliklerine göre sınıflandırıldıktan gruplar. Bir yapı tüm öğeleriyle. merkezinde bulunan bir mekân çevresinde simetrik olarak düzenlenmişse “merkezî plan” tipinden söz edilir. Benzer biçimde, uzunlamasına ya da enine gelişen, dağınık, bitişik düzen gibi plan tiplerini ayırt etme olanağı vardır.
Her çağda rastlanan konut, dinsel vapı gibi bazı yapı türlerinin plan tiplerini belirlemek daha kolay olur. Bu yapılarda uygulanan plan türlerindeki değişmeler, biçimsel ve üslupsal değişmeleri de yansıtır. Bunları bilmek bazen o yapıların hangi gruba bağlı olduğunu, dolayısıyla hangi dönemde yapıldığını. ne gibi etkiler altında oluşturulduğunu anlamaya yardımcı olur.
Örneğin camiler için “çok ayaklı” (ya da “ulu cami”), “tek mekânlı“. “ters T” (ya da “zaviyeli“). “eyvanlı” gibi plan özellikleri belirtilmektedir. Kiliselerin plan tiplerini belirtmek için bazilika, açık ve kapalı Yunan haçı. Latin haçı gibi anlatımlar kullanılır. Eski Yunan tapınakları çevrelerini saran sütun sayısına göre adlandırılır. Türk evleri için “dış sofalı“, “iç sofalı“, “orta sofalı” gibi temel plan tipleri ayırt edilmekte, bunlar da oda sayısına, eyvan ya da merdiveninin konumuna göre çeşitli alt türlere ayrılmaktadır.
