Polybios ya da Polibios kimdir? Eski Yunanistan’da devlet adamı ve aynı zamanda tarihçi olan Polybios hayatı ve çalışmaları hakkında bilgi.
Polybios (d. İÖ y. 200, Megalopolis, Arkadia – ö. İÖ y. 118), Eski Yunanlı devlet adamı ve tarihçi. Roma’nın güçlü bir devlet konumuna yükseldiği dönemi kaleme almıştır.
Akhaialı varlıklı bir toprak sahibi ve devlet adamı olan Lykortas’ın oğluydu. Genç yaşta askeri konulara duyduğu ilgiyle Akhaialı komutan Philopoimen’in yaşamöyküsünü ve günümüze ulaşmayan Taktikai (Taktikler) adlı kitabı yazdı. Tarih ve edebiyat alanında zengin bir bilgi birikimi edinirken, felsefe konularına yakınlığı yüzeysel düzeyde kaldı. Akhaia Birliği ordusunda süvari komutanı olduktan (IÖ 170/169) sonra, Makedonya kralı Perseus’la savaşan Roma’ nın yanında yer almak gerektiğini savundu ve bu amaçla elçi olarak görevlendirildi. Ama götürdüğü yardım önerisi geri çevrildi. Perseus’un uğradığı yenilginin (İÖ 168) ardından Roma’ya gönderilen bin kadar Akhaialı sürgün arasında yer aldı.
Polybios
Scipio Aemilianus’un dostluğunu kazanarak danışmanı oldu ve Roma’da oturma izni aldı. Büyük olasılıkla Scipio’nun İspanya seferine (İÖ 151) katıldı ve onunla birlikte Afrika’ya giderek Numidya kralı Masinissa’yla tanıştı. Dönüşte Hannibal’ın yolunu izleyerek Alpleri aştı. Gözetim süresi dolunca Kartaca’ya Scipio’nun yanına gitti; kentin kuşatılmasına ve yağmalanmasına tanık oldu (IÖ 146). Atlas Okyanusundaki keşif gezisini büyük olasılıkla bu tarihten sonra düzenledi. Bu sırada Akhaia ile Roma arasında savaş çıktığından Yunanistan’a döndü. Romalılarca yerle bir edilmesinden (İÖ 146) kısa bir süre sonra Korinthos’a ulaştı. Yurttaşlarının çıkarını koruyan bir anlaşma sağlamaya ve düzeni yeniden kurmaya çalıştı. Çabalarından dolayı çeşitli yerlerde onuruna anıtlar dikildi. Daha sonraki yaşamına ilişkin olarak, belirsiz bir tarihte iskenderiye ve Sardes’e gittiği, siyasal sorunlar üzerine Scipio ve Rodoslu Panaitios ile tartıştığı, Numantia Savaşı’nın tarihini (İÖ 133’ten sonra) ve Ekvator bölgesinin yaşamaya elverişli olduğuna ilişkin bir inceleme yazdığı bilinmektedir.
Polybios’a asıl ününü sağlayan Istoriai (Tarihler) adlı yapıt 40 kitaptan oluşur. Bunlardan yalnızca ilk beşi günümüze ulaşmıştır; ötekilere ilişkin bilgiler ise çeşitli kaynaklarda yer alan alıntılara dayanmaktadır. Polybios’un başlangıçtaki amacı Hannibal’ın İspanya seferinden Pydna Çarpışmasına değin süren ve Roma’nın yükselişiyle belirginleşen 53 yıllık dönemi (İÖ 220-168) aktarmaktı. Romalıların Kartacalılara karşı düzenledikleri Sicilya seferiyle (264) başlayan daha önceki dönemi ve başta Akhaia olmak üzere dünyanın başka yerlerindeki gelişmeleri ele alan ilk iki kitap yapıtın girişi niteliğindedir. Üçüncü kitapta Kartaca’nın İÖ 146’da yıkılışına değin geçen süreyi de kapsayan değiştirilmiş bir taslak yer alır. Bu olaylar 30-39. kitaplarda anlatılır.
Polybios’a göre tarihin temel işlevi öğreticilik olmalıdır. Dolayısıyla daha çok siyasal ve askeri konulan ele alması, olaylar arasındaki neden ve sonuç ilişkisini ortaya koyarak pratik dersler çıkarması gerekir. Polybios tarihle tragedyayı birbirine karıştıran daha önceki tarihçilerin olayları abartma ve çarpıtma eğilimini sert biçimde eleştirir. Tarihçinin olayları salt aktarma yerine aydınlatmaya da çalışması gerektiğini savunur ve gelişmeler arasındaki bağlantılara önem vererek evrensel bir tarih anlayışına yönelir. Bununla birlikte Roma’nın yükselişini açıklarken değerlendirmelerine bazen rastlantı, bazen de zorunluluk biçimini alan Talih Tanrıçası (Tykhe) gibi belirsiz bir kavram katar. Olayların asıl nedenleriyle (aitiai) olaylara yol açan görünürdeki etkenler (arkhai) arasında yaptığı ayrım, Yunanlı büyük tarihçi Thukydides’in yaklaşımına göre daha mekanik bir yapı taşır ve tarihsel olayların diyalektik özüne inmez.
Polybios’un yapıtında Roma devlet yapısını ve ordusunu incelediği, kentin kuruluş yıllarına ilişkin bilgiler verdiği dördüncü kitap önemli bir yer tutar. Roma’yı ayakta tutan karma devlet yapısı çözümlemesinde önemli sorunlar olmakla birlikte, bu konudaki görüşleri Cicero’dan Machiavelli ve Montesquieu’ye kadar birçok düşünürü etkilemiştir.
Polybios’a göre bir tarihçi belgeleri birbiriyle karşılaştırarak incelemeli ve kapsamlı bir coğrafya bilgisiyle geniş siyasal deneyime sahip olmalıdır. Kendisi de bu ilkelere uygun titiz bir araştırmacılık örneği vermiş, Yunanlı ve Romalı tarihçilerin yapıtlarıyla özel belge ve metinlerin yanı sıra sözlü kaynaklardan da yararlanmıştır. Buna karşılık uzun ve sıkıcı cümlelerle belirsiz soyutlamalara dayalı bir üslup kullanması yapıtının okunmasını önemli ölçüde güçleştirmiştir.
