Pul nedir? Pul koleksiyonculuğunun ve pulculuğun (filateli) tarihçesi nasıldır? Pulların özellikleri nelerdir? Osmanlıda ilk posta pulu hangi padişah döneminde basıldı?
PUL VE PULCULUK, posta pullarının araştırılması, derlenmesi ve incelenmesi, filateli de denilir. Pul, belirli hizmetler karşılığında ya da yardım olarak alınan, yasa, yönetmelik ya da tarifelerle saptanmış olan vergi, resim ve ücretlerde kullanılan basılma tür küçük kağıt parçasıdır. Ön yüzlerine çeşitli resim, şekil ya da motifler basılır. Arka yüzlerineyse özel bir zamk sürülür. Pullar birbirlerinden kolayca ayrılmalarını sağlamak üzere kenarları özel bir zımbayla delinmiş türlü biçimlerde ve büyüklüktedir. Pulların ön yüzünde ait olduğu ülkenin adı ve o ülkenin para birimine göre nominal değeri yazılır.
Pulların basımında kullanılacak kâğıdın cinsine ve pulun türüne göre, gravür, litografı, helyogravür ve ofset baskı tekniklerinden biri seçilir. 6 Mayıs 1840’ta kabul edilmesiyle dünyada Penny Black olarak tanınan İngiltere Kraliçesi Victoria’nın ressam William Mulready tarafından çizilmiş gençlik yıllarına ait bir portresinin bulunduğu ilk posta pulu tedavüle çıkarıldı. Posta pullarının kullanılmaya başlamasıyla birlikte posta gelirlerinde büyük bir artış gözlendi.
Girişilen bu yeni uygulama başarıya ulaşınca, İsviçre, Brezilya, ABD, Almanya, Fransa-Belçika, ABD, Almanya, Fransa-Belçika, Şili, Hollanda, Portekiz, Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu’nda da posta pulları çıkarılmaya başlandı. Osmanlı Devleti’nde ilk posta pulu Abdülaziz döneminde çıkarıldı. Bu pulların üzerinde Abdülaziz‘in tuğrası bulunuyordu. Tuğranın altındaysa hilâl içinde Devleti Aliyeyi Osmaniye yazısı vardı. Osmanlı pullarında 1913’e kadar resim kullanılmadı. İlk resmi pul Edirne’nin Selimiye Camisi yer aldı. Kurtuluş Savaşı sırasında, Ankara Hükümeti Anadolu postalarının elindeki pullara sürşajı yaparak kullanıldı.
Osmanlı Hükümeti Anadolu’daki posta merkezlerine pul göndermeyi durdurunca bir süre eldeki posta pulları ikiye kesilerek kullanıldı. Cumhuriyet‘in ilanından sonra Türkiye’de posta pulu bastırma ve piyasaya sürme yetkisi PTT Genel Müdürlüğü’ne verildi. Pul koleksiyonculuğuna başlarken öncelikle pullar damgalı ve damgasız olmak üzere ikiye ayrılır. Koleksiyonların sınıflandırılmasıysa pulların konularına ya da basıldıkları ülkelere göre yapılır. En yaygın sınıflama biçimi pulların konularına göre yapılan sınıflamalardır. Bu tip bir sınıflamayla yapılmış pul koleksiyonlarına tematik koleksiyon denir.
Pulculuğun özendirilmesi ve tanıtılması amacıyla pul sergileri de düzenlenir. Bu sergilerde spesiyalize, etüt, motif, tematik, didaktik v.b. konularda oluşturulmuş koleksiyonlar sergilenir. Günümüzde pul koleksiyonculuğunun bilimsel gelişmesini ve yaygınlaşmasını sağlamada pulculukla ilgili yayınların önemi giderek artmaktadır. Bu yayınların en önemli pul kataloglarıdır.
