Refleks Nedir? Refleks Çeşitleri Nelerdir? Refleksler Nasıl Çalışır?

0
Advertisement

Refleks nedir? Refleks nasıl meydana gelir? Refleks çeşitleri ve şartlı refleks nelerdir ve nasıl açıklanır? Refleks hareketleri ile ilgili bilgi.

Arefleksi

Refleks; çeşitli uyarılara karşı doğuştan belirlenmiş, öğrenilmemiş yanıtları oluşturan istemsiz sinir sistemi etkinliğidir. Herhangi bir refleks yanıtının oluşabilmesi için uyarılarının algılanması, sinir lifleri aracılığıyla merkezi sinir sistemine taşınması, merkez anlamda bu uyarının algılanıp ona bir yanıtın hazırlanması, bu yanıtın öteki sinir yolları aracılığıyla uyarıya yanıt verecek organa taşıması ve bu organın da sağlam olması gerekir. Çeşitli refleks biçimleri vardır. En basit refleks tipi, patella refleksi olarak adlandırılan ve halk arasında en iyi bilinen refleks tipidir.

Bu refleksin incelenebilmesi için kişi bir sandalyeye oturur ve bacaklarını ileriye doğru uzatır. Muayene yapılacağı sırada kişinin kaslarının gevşek olması gerekir. Muayene ucu lastik olan küçük bir çekiçle fazla sert olmayan bir vuruş yapılır. Patella refleksinin omurilikteki düzeyi 2-4 bel sinirleri bölgesidir. Patella refleksi ve Asil refleksi derin refleksler adı refleks türlerindendir. Yüzeysel refleksler adı verilen refleksler ise deri ve mukozaların uyarılmasıyla ortaya çıkarlar. Yüzeysel reflekslerin en belirgin karın derisi yüzeysel refleksidir. Bir başka refleks grubunu da otonom refleksler ve vejetatif refleksler oluşturur.

Otonom sinir sistemi tümüyle refleks olarak çalışır. Göz kürelerine parmakla bastırıldığında refleks olarak kalp atış sayısının azaldığı görülür. Buna okülokardiak refleks adı verilir. Boyun derisine çimdikleme biçiminde ağrılı bir uyarı yapıldığında, o yöndeki gözbebeğinin genişlediği görülür. Buna da silyospinal refleks adı verilir. Beyin bölgelerinin çeşitli hastalıklara bağlı olarak bozulması sonucunda patolojik refleksler adı verilen refleksler ortaya çıkar. Bu refleksler normal bir insanda bulunmaz.

Patolojik reflekslerin başlıcaları:

Babinski belirtisi: Ayak tabanı küt uçluk bir cisimle topuktan öne doğru ayak tabanının dış kenarı izlenerek çizildiğinde, normalde ayak parmakları ayak tabanına doğru büzülürler. Ayak başparmağının ayak sırtına doğru kalkması durumu ise patolojik bir refleks yanıtıdır.

Advertisement

Palmomentral refleks: Hastanın avuçiçi, başparmağının kökünden bileğe doğru ucu küt bir cisimle çizildiğinde, aynı yöndeki çene kasının kasıldığı ve ağız kenarının hafifçe o yana doğru yer değiştirdiği görülür.

Şartlı refleks adı verilen refleks türü canlıların sinir sisteminde önce yoktur, doğuşta bir refleksle birleşerek oluşur. Kişini yaşamı boyunca edindiği bu refleksler kaybolabilir. Yerleşmesi için sık sık yinelenmesi gerekir. Şartlı refleksler sayılamayacak kadar çoktur. Örneğin, ışık karşısında gözbebeklerinin daralması, ağızda besinlerin bulunması sırasında tükürük bezlerinin salgı yapması gibi. Şartlı refleksi ilk kez ünlü Rus hekimi Pavlov, köpekler üzerinde yaptığı deneyler sonucunda saptandı.

Refleks Nasıl Gerçekleşir?

Refleks Yayı

Refleks, vücudun bir uyartı etkisi ile ani olarak yaptığı istemsiz hareketlerdir. Refleks hareketlerini omurilik yönetir. Ancak, göz kapaklarının kapanması, göze çarpan bir toz tanesi yüzünden hemen göz yaşı boşanması gibi refleks hareketleri ön beyin tarafından yönetilir. Refleks hareketinin oluşma mekanizmasını, 20. yüzyıl başlarında İngiliz Sherrington açıklamıştır.

Refleks hareketi,refleks yayı” olarak bilinen iki sinir tarafından gerçekleştirilir . Bunlardan biri, duyu organlarından başlayıp omuriliğe kadar uzanan duyu siniri, öteki ise omurilikten efektör organa (kas, bez v.s.) uzanan efektör siniri (motor siniri = hareket siniri)dir. İki sinir , omurilikte sinaps yapar. Bazı refleks yaylarında ise, omurilikte duyu siniri ile motor siniri arasında bağlayıcı sinirler yer alır.

Uyartı, duyu organınca alınır. Duyu sinirleri ile omuriliğe getirilir. Omurilikteki sinaps aracılığı ile hareket sinirine geçer. Hareket siniriyle de efektör organa götürülür. Organ, impulsun etkisiyle refleks hareketi yapar. Omuriliğin beyinle bağlantısı kesilse bile refleks yine yapılabilir.

Advertisement

Refleksi yapan kişi, uyarıldığını anlar. Çünkü, duyu impulsları bazı duyu sinirleri aracılığı ile omurilikten geçerek beyne ulaşır. Ancak bu sırada, refleks yapılmış, belki de bitmiştir.

Şartlı Refleks Nedir?

Şartlı reflekste, koşullu bir uyarıcı, koşul-Biz bir uyarıcıyla eşleştirilebilir ve bunun sonucunda bir öğrenme meydana gelir. Koşullanma, yinelemeler sonucu doğal bir uyarıcıya gösterilen bir tepkinin; yapay bir uyarıcıya da gösterilmesidir. Çevreden gelen bir uyarıcıya karşı hemen yapılan tepki eylemine refleks denir.

Pavlov Deneyi

Şartlı refleks ise, refleksi oluşturan uyarıcı yerine başka bir uyarıcının geçmesi ile doğar. Örneğin; köpeğe et verildiği zaman köpek salya çıkarmaya başlar. Burada et uyarıcı, salya reflekstir.

Ivan Pavlov (1849-1936) sindirimle ilgili araştırmaları sırasında şunu saptamıştır: Bir zil sesinin ardından köpeğe et verme birçok kez yinelendiğinde bir süre sonra köpek zili duyunca et verilmediği halde salya çıkarmaktadır. Zil, burada etin yerini alıyor, yani zil etin şartı oluyor.

Trafik kazası geçiren insanların ani bir fren sesi duyunca çok heyecanlanmaları da şartlı reflekse bir örnektir.

Bu şartlanma biçimi refleks dışındaki davranışlara da uygulanmaktadır. Ayılara oynamayı, atlara dans etmeyi öğretmek biçimindeki bu şartlanma ile öğrenmeye de “şartlı tepki” adı verilir. Bu yol, organizmaya, yapay uyarıcıya tepki göstermediği zaman, ayrıca ceza uygulanmak (elektrik şoku vermek gibi) biçiminde geliştirilmiş, buna da vasıtalı şartlanma (operant şartlanma) denilmiştir.

Bir öğrenme türü olan klasik koşullama, özellikle duygusal ve heyecansal durumlar ile tutumların kazanılmasında önemli rol oynar.


Kısa Bilgi Arayanlar İçin Refleks Nedir?

Refleks; Sinir sistemimizin özelliklerinden biridir. Çevreden gelen her hangi bir uyarma karşısında, bilincin, istemin etkisi olmadan, vücudun daima aynı hareketi yapmasına refleks denir.

Dizkapağı refleksini ele alalım. Dizkapağının biraz aşağısına bir çekiçle hafifçe vurulacak olursa, oradaki sinirin aldığı uyarma doğruca omurilikteki merkeze gider. Duyu sinirlerinin götürdüğü bu uyarma omurilikte hareket sinirine atlar, uyluk kasına gelir. Bu kasın kasılması sonucu olarak bacağın alt kısmı öne doğru kalkar. Bu çeşit tepkenin dışında heyecana, şarta bağlı refleksler de vardır. Heyecan refleksleri gülme, ağlama olarak kendini gösterir. Şarta bağlı refleksler ise, sinir sisteminin uzun süren durumlar sonunda edindiği reflekslerdir.

Refleksler ya yalın, ya da karmaşık olabilir. Yalın reflekslerde uyarmayı alan hücre sinir akımını tepki cihazına yollayacak hücreyle aralıksız temastadır. Kas-kemik, deri refleksleri bu çeşide girer. Karmaşık reflekslerde ise uyarmayı alan hücreyle sinir akımını tepki cihazına götürecek olan hücrenin arası uzaktır. Bu durumda sinir sisteminin başka kısımları araya girer.

Advertisement


Yorum yapılmamış

Leave A Reply