Reform nedir, nasıl ortaya çıkmıştır, Reformun tarihi ve etkileri. Reform’un maddeler halinde nedenleri ve sonuçları hakkında bilgi.
Reform Nedenleri ve Sonuçları
Nedenleri
1. Dinsel Nedenler :
Kilise, Ortaçağ boyunca gitgide etkinliğini artırırken ruhban zümresine mensup din adamları da egemen sınıf olan soylular gibi yaşamaya başladılar. Bu yaşama biçimi içinde, kilise günden güne bozuldu. Artan giderler için af kâğıdı (endülüjans) satmak gibi din dışı yollara başvuruldu.
2. Ekonomik Nedenler :
Kilisenin elinde çok geniş topraklar vardı. Bu durum da topraksız köylülerin kilisenin topraklarına göz dikmelerine neden oldu.
3. Düşünsel Nedenler :
Aydınlar, Hümanistler artık geniş bir düşünce ufkuna sahiptiler. Birçok din adamı bile ilahiyat ile yetinmeyerek felsefe ve edebiyatla uğraşıyordu.
Edebi ve bilimsel rönesans, insanı ön plana çıkarırken; Ortaçağ, insan bedenini kötülüğün kaynağı olarak kabul etmişti. Bu çelişki insanların kiliseden soğumalarına neden oldu.
Keşifler ve buluşlar da kilisenin öğretilerini kökten sarsmıştı.
Tevrat ve incil değişik ulusal dillere çevrildi. Dinî metinler üzerinde yapılan incelemelerde kutsal olduğu öne sürülen yazılardan çoğunun sonradan meydana getirilmiş uydurmalar olduğu anlaşıldı.
Başlaması ve Yayılması
Almanya’da Luther, 1517’de Wittenberg Kilisesi’nin kapısına astığı bir bildiri ile reform hareketini başlattı.
Luther’in: “Kiliseyi düzeltmek için, onun elindeki bütün servetini almak gerekir.” sözü üzerine şövalyeler ve köylüler kilisenin mallarına saldırdılar. Sonra, kilise malları soyluların ve burjuvaların eline geçti.
Almanya’daki mücadeleyi durduramayacağını anlayan imparator Şarlken, bir Diyet Meclisi topladı.
Bu meclis “Luther mezhebinin şimdiye kadar nerelerde tutunmuş ise ancak oralarda yaşamasına fakat başka yerlere yayılmamasına” karar verdi.
Fakat bu kararı 5 Alman prensi ve 14 şehir protesto ettiler. Bu nedenle bundan sonra Luther mezhebine taraftar olanlara Protestan adı verildi.
Şarlken, Protestanları silah zoruyla denetim altına almak isteyince iç savaş çıktı. 25 yıl süren Mezhep Savaşlarından sonra Ogsburg Barışı imzalandı.
Ogsburg (Agsburg) Barışı (1555)
- Protestan mezhebi ve kilisesi resmen kabul edildi.
- Alman prensleri istedikleri mezhebi seçmekte ve seçtikleri mezhebi kendi uyruklarına da kabul ettirmekte serbest oldular.
- Prensler kendi ülkeleri içinde din işlerinin mutlak amirleri olma hakkını elde ettiler.
- Prenslerin, mezheplerini kabul etmek istemeyen Almanların başka yerlere göç etmelerine izin verilecekti.
Luther’in başlattığı mücadele kısa sürede Avrupa’ya yayıldı.
Fransa’da Calven, Calvenizm Mezhebini kurdu. Çeşitli mücadelelerden sonra Nant Fermamyla protestanlık Fransa’da da resmen tanındı (1598).
İngiltere Kralının papa ile arasının açık olması Protestanlığın bu ülkede yayılmasını kolaylaştırdı. Protestanlık bu ülkeye Anglikanizm olarak girdi.
Iskoçya Kalvenizmi kabul etti. Kalvenizmin buradaki adı Presbiteriyen oldu. İsveç, Norveç ve Danimarka da Protestanlığı kabul ettiler.
İsviçre’de reform hareketinin öncüsü Zivingli oldu.
Avrupa’da Mezhepler Birliğinin Bozulması:
Reform hareketleri sonunda Avrupa’da Katolik kilisesinin yanında yeni yeni mezhepler ve kiliseler ortaya çıktı. Bütün ortaçağ boyunca Papaya karşı devam eden bağlılık bozuldu. Protestanlığı kabul eden memleketlerde kilise malları yağma edildi. Halkın bir kısmı ve prenslerin birçoğu zengin topraklara sahip oldular. Öğretim ve eğitim işleri kiliselerden alınarak halka verildi. Laik bir öğretim başladı ve bu da halkın daha bilinçli ve bilime daha meraklı olmasını ve insani değerlerin iyileşmesini sağladı. Almanya’da, siyasal bakımdan birlik kurmak isteyen Şarlken bu emeline kavuşamadı.
Katolik Kilisesinde Reform:
Reform hareketlerinin başka bir sonucu da Katolik kilisesinde yapılan reformdur.
Katolik kilisesi, yeni mezhepler karşısında kendisini kurtarabilmek için kendi kendisini düzeltmek zorunda kaldı. O da birtakım reformlar yaptı. Trant şehrinde bir konsil topladı. Bu konsil, papazların evlenmemelerine ve kiliselerin yanlarında Katolik okulları açılmasına karar verdi. Öte yandan Cizvit Cemiyeti gibi dinsel nitelikte bir tarikat kuruldu. Ayrıca Katolik mezhebinden ayrılanları cezalandırmak amacı ile, Katolik memleketlerde, birçok Engizisyon mahkemeleri açıldı. Bu mahkemeler Fransa ve İspanya’da Katolikliğin tutunmasını —şiddetle ve korku saçarak— sağladı.
Reform sonucunda kilise bölündü. Katolikler Papa’nın otoritesini tutmaya devam ederken, Protestanlar bunu reddetti. Nihayetinde, reform Katolik Kilisesi içinde reformlara yol açtı, fakat öncelikle çeşitli gruplar ayrıldı Sadece papalık otoritesini değil, aynı zamanda Kutsal Kitap’ta desteklenmeyen çeşitli doktrinleri reddettiler.
Reformun Sonuçları
- Avrupa’da mezhep birliği bozuldu. Katolik ve Ortodoks mezheplerinin yanı sıra Protestanlık, Kalvenizm, Anglikanizm gibi yeni mezhepler ortaya çıktı.
- Kilisenin toplum hayatı üzerindeki baskısı önemli ölçüde azaldı. Okullar kilisenin elinden alındı. Yönetimle birlikte eğitim ve öğretim laikleşti.
- Katolik kilisesi, kendine çeki düzen vermek zorunda kaldı. Hristiyan dünyasının en büyük cemiyeti olan Cizvit Tarikatı kuruldu. Deniz aşırı ülkelerde Hristiyanlığın yayılmasına çalışıldı.
- Katolik Kilisesi’nden ayrılan ülkelerde, kilisenin mallarına el konuldu. Bu malları ele geçiren krallar, prensler ve burjuvalar büyük bir servete kavuşmuş oldular.
- Özgür bir düşünce ortamı doğdu. Bu da Avrupa’da kültür hayatının canlanmasını sağladı.
- Avrupa’da meydana gelen ayrılık ve siyasi bölünmeler, Osmanlıların Avrupa içlerine yürümelerini kolaylaştırdı.
