Rıza Nur kimdir ve ne yapmıştır? Tartışmalı bir kişi olan Rıza Nur hayat hikayesi, biyografisi, siyasi kariyeri hakkında bilgiler.
Rıza Nur
Rıza Nur; (d. 1878, Sinop – ö. 8 Eylül 1942, İstanbul), hekim ve siyaset adamıdır.
Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’yi hekim yüzbaşı olarak bitirdi. II. Meşrutiyet’in ilanından (1908) sonra yapılan ilk seçimlerde İttihat ve Terakki listesinden Sinop mebusu seçildi. Ama kısa bir süre sonra ittihat ve Terakki’ye karşı yürütülen muhalefete katıldı ve Osmanlı Ahrar Fırkası’nı destekledi. 31 Mart Olayı’ndan (1909) sonra birçok kez tutuklandı. 1911’de Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nın kurucuları arasında yer aldı. İttihat ve Terakki’nin iktidarı doğrudan ele aldığı Bâbıâli Baskını (1913) sonrasında yurtdışına sürüldü; Fransa ve Mısır’da yaşadı. Mondros Mütarekesi’nden (30 Ekim 1918) sonra İstanbul’a döndü.
Son Meclis-i Mebusan’a ve ilk iki dönem (1920-27) Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) Sinop mebusu olarak girdi. TBMM hükümetlerinde maarif ve sıhhiye vekilliklerinde bulundu. Moskova (1921) ve Lozan (1923) antlaşmalarını imzalayan delegasyonda yer aldı. 1924’te Cumhuriyet yönetimiyle anlaşmazlığa düşerek Paris’e gitti. Orada tarih ve edebiyat araştırmaları yaptı.
Atatürk’ün ölümünden sonra 1939’da Türkiye’ye döndü. Ölümünden 25 yıl sonra yayımlanmak üzere Paris’te Ulusal Kitaplık’a ve Londra’ da British Museum’un kütüphanesine bıraktığı ve Atatürk’e ilişkin ağır suçlamalar taşıyan anıları Hayat ve Hatıratım (1967-68, 4 cilt) adıyla yayımlandı. Rıza Nur’un öbür kitapları arasında Meclis-i Mebusan’da Fırkalar Meselesi (1909), Türk Tarihi (12 cilt), Cemiyet-i Hafiye (1914), Hürriyet ve İtilaf Nasıl Doğdu ve Nasıl Öldü? (1919), Hücumlara Cevaplar (1941) sayılabilir.
Kaynak – 2
Rıza Nur; (1879 – 1943)
Bilim, fikir ve siyaset alanlarında büyük çalışmaları bulunan, çağdaş Türk doktorlarındandır. Sinop’ta doğmuş, öğrenimini İstanbul’da yapmıştır. Askeri Tıp Okulu’ndan doktor yüzbaşı olarak çıktıktan sonra kısa bir süre Tıp Fakültesi’nde öğretim görevlisi olarak çalıştı. 1908 Meşrutiyeti ile siyasi hayata atıldı, İstanbul’dan milletvekili seçildi. Önceleri “İttihat ve Terakki” partisine bağlı iken bir süre sonra buradan ayrılıp “Hürriyet ve İtilâf” partisine girdi. Siyasi düşüncelerinde ateşli ve atılgan olduğu için, defalarca takiplere uğradı, hapse girdi, sürgünlere gönderildi.
Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu’ya geçen Rıza Nur, 1921’de Moskova, 1922’de Ukrayna, Harkow Antlaşmalarında Türk delegesi olarak görev aldı, Dumlupınar Zaferi‘nden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğine seçildi. Lozan Antlaşması görüşmelerindeki İkinci delegelik görevi ile de yararlık gösterdi.
Bir ara Sağlık Bakanlığı, Dış İşleri Bakan Vekilliğinde de bulunan Rıza Nur, 1924’te zamanın hükümetiyle bazı görüş anlaşmazlıklarına düştü. Siyasi hayattan çekilip, kendi isteğiyle, yurttan ayrıldı. Paris’te, Mısır’da oturarak tarih, Türkoloji, edebiyat araştırmalarıyla meşgul oldu. 1939’da İstanbul’a döndü; artık siyasetle ilgilenmeyerek yalnız bilim ve yayın hayatiyle uğraştı.
Rıza Nur’un 14 ciltlik “Haritalı ve Resimli Mufassal Türk Tarihi“, metot ve bilgi bakımından oldukça büyük hatalar taşımakla beraber, onun Türkçü ve milliyetçi ruhunun samimi bir ifadesi niteliğini taşır. Bunun dışında 50’ye yakın eseri daha vardır.
Sinop‘ta babadan kalma büyük evinde, zengin kitaplarını vakfederek kurduğu büyük kitaplık, bugün yurdumuzun en değerli kültür hazinelerinden biridir.
