Roman Nedir? Roman Türleri Nelerdir?

0
Advertisement

Roman nedir? Romanların özellikleri, çeşitleri, romanın tarihçesi hakkında bilgi.

kitap-haftasiRoman; edebiyatta, bir olayı, kişilerin ruh hallerini anlatan uzun hikâyelere «roman» denir. Roman, edebiyat türleri içinde, ancak Rönesans’tan sonra oldukça kesin şeklini alabilmiş, gene de boyuna değişip gelişmiş bir türdür.

İnsanlar her zaman, başlarından geçenleri başkalarına anlatmak, ya da başkalarının başlarından geçmiş olayları dinlemek, okumak, öğrenmek ihtiyacını duymuşlardır. Yalnız, bunun basbayağı bir olay anlatımı halinden çıkıp bir edebiyat türü kılığına girmesi yüzyıllar süren bir çalışma, değişme sonucu olmuştur. Doğu’da da, Batı’da da, ilk hikâye anlatımı, hemen daima mizaha yönelen, yalnız olayları anlatan sözlü, daha sonra yazılı kısa eserlerle ortaya çıktı. Bunların yazarları belli değildi; orta malıydılar. Zamanla, toplumdaki gelişmelerin yanı sıra, bu eserler değişti. Özellikle kadın, aşk, bu hikâyelerde önemli bir yer almaya başladı. Bu arada, «Tristan’la Isolde» adındaki Norman halk masalı, Haçlılar ve Şövalyeler devrinin en önemli aşk hikâyesi oldu. Ondan çok sonra yazılan, Boccacio’nun «Decamerone» (On Gün) hikâyeleri, Servantes’in «Don Quichote» (Don Kişot)u, romanda yeniden olayın önemli yer almasını sağladı.

XVII. yüzyılda, Fransa’da Mme de La Fayette «Princesse de Clève»i yazdı. «Astrée» yazarı Honoré d’Urfé’nin daha önce âdeta formülleştirdiği ebedi sevgi şartları bu romanda tamamıyla gerçekleştirildi.

Bunun yanı sıra Doğu’da da «Leylâ ile Mecnun» hikayeleriyle, plâtonik sevgisinin meydana geldiği görülüyordu. Yüce ve mutlak bir güzellik fikri, âşıkı yeryüzü sevgisinden uzaklaştırıyor, sevgiyi bir fikir, zihin uğraşısı, bir soyut ihtiras şekline sokuyordu.

XVIII. yüzyılda Voltaire‘in, Jonathan Swift‘in romanlariyle, hikayeleriyle yeniden olaya geniş yer verildi. Toplum yergisi de bu olaylara eşlik ediyordu. Romantik devir gelince, duygu, roman türünde en önemli yeri aldı. Goethe, Dostoyevski gibi kuzey romancılarının yanı başında Stendhal, Balzac, Hugo gibi Fransız romancıları, bu çığırı geniş ölçüde işlediler. Tahlil romanı, psikolojik roman gibi çeşitlerin yanında «realist» (gerçekçi), «natüralist» (doğalcı) romanlar da yaygınlaştı. Sir Walter Scott’tan sonra, İngiliz romanı daha olumlu bir yola girdi. Roman, böylece, şiir ve tiyatrodan sonra, edebiyatın en önemli üç türünden biri oldu.

Advertisement

Bizde, Batı’daki anlamiyle ilk roman, Yusuf Kâmil Paşa’nın Fénélon’dan dilimize çevirdiği «Telemak»tır ( 1859). Telif romanları ilkin Ahmet Mithat Efendi ile Namık Kemal yazdılar. Ondan sonra da başkaları, onların izinden gittiler. Bunlar hakkında «hikâye» sözü kullanılıyordu; sonradan «büyük hikâye», daha sonra da «roman» sözü kullanıldı. Romancılığımız, Fransız romanlarının etkisiyle, bilhassa Halit Ziya Uşaklıgil devrinde, onun kaleminde ilk gerçek örneklerini buldu.

Roman Çeşitleri

Romanlar, tarih içindeki gelişme süresince, dallanıp budaklanmış, çeşitlenmiştir. Bu çeşitleri, gelişim sırasına göre şöyle özetleyebiliriz:

Pikaresk Roman — XV. yüzyılda İspanya’ da haydut hikayeleri rağbetteydi. Bunlardan ilkinin başlıca kişisi Picaro adında biri olduğu için, bu gibi macera romanlarına «picaresque» (pikaresk) denildi. Picaro romanlarının son büyük örneği, aynı zamanda o çığırın yergisi olan «Don Quichote» (Don Kişot)tur.

Psikolojik Roman — İnsan ruhunun eşelenmesiyle meydana gelen romanlardır. İlk güzel örneğini Mme de La Gayette’in «Prin-cesse de Cleve»inde bulmuştur. Romantik devirde yeniden rağbet görmüş, Stendhal’in «Kırmızı ve Siyah»iyle şaheserini vermiştir. Çağımızda Marcel Proust «olayların zihinde yaşanması» usulüyle psikolojik romana yeni bir yön verdi. Dostoyevski’nin «Suç ve Ceza»sı psikolojik tahlilde erişilmez bir dereceye ulaşmıştır. Bizde ilk psikolojik tahlil romanı örneğini Mehmet Rauf «Eylül» adlı eseriyle vermiştir.

Tahlil Romanı — İster topluma ait olsun ister insana, olayların, durumların sonuçlarından çok sebeplerini açıklamayı gözeten ro-mantardır.

Advertisement

Egzotik Roman — Romantik devrin getirdiği çeşitlerdendir. Başka ülkeleri, özellik le yabancı, el değmemiş tabiat sahnelerini tasvir eden romanlardır. Bernardin De Saint Pierre’in «Paul ile Virginie»si, Pierre Loti’nin «Islanda Balıkçısı», «Azâde»si, Chateaubriand’ın «Atala», «René» romanları bunlardandır.

Macera Romanları — Eskiden beri yazılan, olaylara daha çok yer veren romanlardır. Bunlar bazı çeşitlere ayrılır: 1. — Tarihi roman: Walter Scott’un «lvanhoe»su; Victor Hugo’nun «Notre-Dame de Paris»i; Namık Kemal’in «Cezmi»si gibi. 2. — Zabıta romanı: Conan Doyle’un «Sherlok Holmes»i; Edgar Poe’nun «Morg Sokağı Cinayeti» gibi. 3. — Fennî hayal romanları: Jules Verne’in «Dünya’nın Merkezine Yolculuk», «Seksen Günde Devriâlem»i gibi. 4. — Çocuk romanları: Daniel De Foe’nun «Robinson Crusoe»su; Mark Twain’in «Tom Sawyer’in Maceraları» gibi.

Röportaj Romanı — Hemingway gibi bazı Amerikan yazarlarında en güzel şeklini bulmuş olan gezilip görülen yerlerde olaylarının geçtiği günlük gözlem romanlarıdır.

Tezli Roman — Belli bir fikrin savunmasını yapmak için yazılmış romanlardır: Emile Zola’nın «Les Rougons Maquarts» serisi gibi.

Bunların dışında, romanlar, yazıldığı devrin genel edebiyat akımına göre de «romantik roman», «realist roman», «idealist roman» diye sınıflandırılır.


Leave A Reply