Saat çeşitleri nelerdir? Eskiden kullanılan saatler nelerdir? Saat nasıl çalışır, saatlerin çalışma prensibi hakkında bilgi.
Saat Nasıl Çalışır?
Bir saatin üzerinde l’den 12’ye kadar sayılar bulunan bir yüzü, biri kısa, öteki uzun iki kolu vardır. Bu kollar durmadan dönüp dolaşarak bize zamanı bildirirler. Bu kollardan uzun olanına yelkovan, kısa olanına akrep denir. Yelkovan dakikaları, akrep saatleri gösterir. Her ikisini döndüren şey saatin içindeki dişli çarklardır. Bu çarkları ya ağır bir cismin yavaş yavaş düşmesi döndürür, ya da çarklar saatin içinde bulunan bir zemberekin yavaş yavaş açılmasıyla döner. Zemberek çelikten yapılmıştır. Bir anahtarla kurulur. Buna kıl gibi ince telden yapılmış bir yay bağlıdır. Yay, zembereğin düzenli şekilde açılarak, çarkları döndürmesini sağlar. Elektrikli saatlerde çarkları elektrik akımı döndürür.
Bir saatin içine bakacak olursanız küçüklü, büyüklü birçok çarklar (dişliler) görürsünüz. Bunlardan büyükler yavaş, küçükler hızlı döner. Böylece, yavaş dönen çarka bağlı akrep 1’le 2 arasını 1 saatte alırken, hızlı dönen çarka bağlı yelkovan 1′ den 12’ye kadar gelir. Saatte saniye kolu varsa bu da, daha hızlı dönerek, 1’den 12’ye bir dakikada gelir.
Saatlerin, esas mekanizması bu olmakla birlikte, birçok türleri vardır.
Bu arada çalar saat her saat başında saatin kaç olduğunu gösterecek sayıda bir çan sesi çıkarır, bize vaktimizi uzaktan bildirir; buçukları da tek bir vuruşla haber verir. Çalar saatlerde ayrı bir çark düzeni vardır; bu çarklar ufak bir tokmağın bağlı bulunduğu mekanizmayı öyle bir şaşmaz ölçüde döndürür ki buçuklarda, saat başlarında tokmak, yayından kurtulur, yanındaki küçük bir çana vurur. Gene ayrı bir düzen, tokmağın vuracağı sayılara göre, sırasıyla 1 kere vurduktan, 2 kere… 3 kere… vurduktan sonra, tokmağı durdurur. Bütün bu mekanizma hep çarklarla sağlanır. Guguklu saatlerde zil yerine körüklü bir ses düzeni vardır, saat başı, buçuk, çeyrek geldiği zaman, gene çarklara bağlı bir kolla körük açılıp kapanır “guguk” der gibi iki kısa ses çıkar; kuş biçimi, tahtadan bir kukla saatin deliğinden görünüp gene içeri girer. Kuş yerine daha başka şekillerin bulunduğu saatler de vardır.
Çalar cep saati de bu mekanizma üzerine yapılmıştır. Yalnız, saatin kaç olduğunu ancak bir düğmesine basınca öğrenebilirsiniz, kendi kendine çalmaz. Düğmeye basınca, ayrı ayrı seslerle önce saatin sayısını, sonra çeyrekleri verir. Ayrıca dakikaları da bildiren çalar cep saatleri vardır.
