Sabun nedir? Sabun neden yapılır, içeriği nedir, ne işe yarar? Sabun nerelerde kullanılır, sabun hakkında ansiklopedik bilgi.
Sabun
Sabun; Yağlı, kirli şeyleri temizlemek için kullanılan bir maddedir. Kimya bakımından, sabun, yağ asitlerinin ya sodyum, ya da potasyum tuzlarından meydana gelen bileşikleridir.
Sabunun temizleme etkisi başlıca şu üç özelliğinden ileri gelir:
1) Sabun moleküllerinin yapısı hem suyla, hem de yağlarla birleşmeye, karışmaya yatkındır. Bundan dolayı, bir yüzey üzerindeki yağlı kirleri, sulu ortam içinde, kolayca çekebilirler.
2) Sabun baz özelliğinde bulunması dolayısıyla, deri, kumaş vs. gibi yıkanan şeyleri yumuşatır ve kirlerin çıkmasını kolaylaştırır.
3) Yağ asitleri sulu ortam içine çekilmiş olan yağlı kirlerle birleşerek kendiliklerinden çözelti içinde çökerler. Dolayısıyla temizlik yapılıp bittikten sonra sabunlu suyun dibine çöken tortu bunlardır.
Sabunlar «sert», «yumuşak» olmak üzere ikiye ayrılır:
Sert Sabunlar. — Yağ asitlerinin sodyum tuzu halinde bulunan bileşikleridir.
Yumuşak Sabunlar. — Yağ asitlerinin potasyumlu tuzlarıdır.
Sabun yapımında kullanılan maddelerin en önemlisi çeşitli yağlardır. Yabancı ülkelerde bu işte hayvansal iç yağlar, kemik yağları, palm yağları kullanılırsa da yurdumuzda daha çok zeytinyağı, fındık yağı, pirina yağı kullanılmaktadır. (Pirina yağı zeytin küspesinden elde edilen yağdır.) Bunlardan başka araşit yağı, pamuk yağı da sabun yapımında kullanılırsa da bu sabunlar ötekilerinden daha yumuşak olurlar. Ayrıca, ayçiçeği, soya, susam, haşhaş yağları zeytinyağıyla karıştırılarak da ikinci nevi sabunlar yapılır.
Sabun Nasıl Yapılır?
Sabun yapımında çeşitli usuller vardır. Eskiden beri uygulanmakta olan usul yağın doğrudan doğruya sodyum, ya da potasyum hidroksitle sabunlaştırılmasıdır. Bu işlem açık demir kazanlarda yapılır, ısıtma buharla olur. Yağ önce az oranda sodyum hidroksitle karıştırılır, yağda bulunan serbes asitler kolayca sabunlaşarak bütün kütle içinde dağılırlar. Sonra gereken oranda sodyum hidroksit katılarak saydam bir sabun kütlesi elde edilir. Bu biraz daha ısıtılarak içine sodyum klorür (yemek tuzu) katılır, sabun tabakası sudan ayrılarak üst kısımda toplanır. Alt kısımda bulunan çözelti içinde su, tuz, sodyum hidroksidin fazlası gliserin bulunur.
Bundan sonra «tatlı verme» işlemi gelir. Bu işlem üst kısımda toplanmış olan sabuna içme suyu yumuşaklığında su katmaktan ibarettir. Bu işlemle sabun şişer. Alttaki sıvı akıtıldıktan sonra sıvı halinde bulunan sabun kalıplara dökülerek dondurulur. Sabunun donup katılaşması eskiden 2-3 hafta sürerken bu iş bugün soğutma dolaplarında 2-3 saatte oluyor. Kalıplardan sabunların kesilmesi ya özel bıçaklarla, ya da telle yapılır.
Sabun yapımında 100 kg. yağdan 150-165 kg. sabun elde edilir ki bunun önemli bir kısmı sudur. Taze yapılmış bir sabunda %30-33 nem bulunur. Bizde sabun için tanınan en yüksek nem yüzdesi %26-28’dir.
Sabun yapmanın başka bir usulü daha vardır: Yağlardan önce yağ asitleri elde edilir, sonra yağla gliserin ayrılır, elde edilen yağ asitleri özel kablarda kaynatılan soda içine katılarak sabunlaştırılır. Bu işlem gerektiğinde otoklavlarda baskı altında yapılarak daha kolay, çabuk, iyi cins sabun elde edilir.
