Sadaka ne demektir? Sadaka neden önemlidir? Sadakanın toplum ve birey için faydaları, sadaka ile ilgili hadisler.
Sadaka, İslamiyette, imkanı olanların, Allah rızası için yoksullara, muhtaçlara yaptıkları yardım hakkında kullanılan bir sözcüktür. Sadaka vermeye de tasadduk denilir. Kur’an-ı Mecid’de sadaka hakkındaki ayetler, müslümanlarca, bu konuda doğru yolu göstermiş ve onun önemini açıkça belirtmiştir. Cenab-ı Hakk’ın bu husustaki buyruğunun anlamı şöyledir: “Ey iman edenler, sadakalarınızı – malını insanlara gösteriş için harcayan, Allah’a ve ahiret gününe inanmayan bir kimse gibi – başa kakmak ve incitmek suretiyle heder etmeyin. Sevdiğiniz şeylerden sadaka vermedikçe, asla büyük sevaba eremezsiniz. Her ne infak ederseniz (Sadaka verirseniz) muhakkak Allah onu bilir”. Sadakayı açık vermekte de mahzur bulunmamakla beraber onu gizli vermek daha iyi, daha hayırlıdır. Bu hususta da Allahu Taala’nın emri, şu mealdedir: “Eğer sadakaları aşikara verirseniz o, ne güzel. Eğer onları gizler. (bu suretle) fakirlere verirseniz işte, bu sizin için daha hayırlıdır. (Allah o sebeple) günahlarınızdan bir kısmını yarlıgar. Allah ne yaparsanız ondan hakkıyla haberdardır”. Açık vermekte başkalarını da aynı yolda şevklendirmek gibi bir harekete geçirme özelliği mevcut. Fakat gizli verilen sadakada da, sadakayı alanın izzet-i nefsini (onurunu) koruma ve veren için de böbürlenmekten, çalım satmaktan korunmak tarzında bir ahlak güzelliği parıldar.
Sahih-i Müslim’de rivayet edilen (yer alan) ve iman ile islam için önemi apaçık gözüken bir hadis-i şerifin anlamını da işaret edelim. Efendimiz buyuruyorlar ki: “Temizlik, imanın yarısıdır. Mizanı: El-Hamdü li ‘llah (sözü) doldurur. Sübhane ‘llahi ve ‘l-hamdü li’llahi (sözleri de) göklerle yerin arasını doldurur. Namaz nurudur. Sadaka, (imana) burhandır (kanıttır). Sabır, ziyadır. Kur’an da ya lehine, ya aleyhine hüccettir”.
Görülüyor ki burada: sadaka; temizlik, namaz, Kur’an. zikr ve tesbih sözleri arasında yer almıştır. Böylece ona, Hz. Peygamberin ne kadar değer üstünlüğü biçtiği, bir başka bakımdan da, göze çarpmaktadır. Sadaka, sadece fukaraya para, mal vs. vermekle sınırlı değildir. Ebü Zer el-Gıfari’den nakledilen bir hadise göre, Hz: Muhammed, eshabından -özellikle muhacirin (= Hz. Peygamberi e ve ondan az sonra Mekke’den Medine’ye göçen arkadaşları) ‘den- bazılarının, artan mallarıyla sadaka veren zenginler gibi imkanlara sahip bulunmamalarından yakınmaları üzerine onlara: her tesbihlerine, her tekbirlerine, her hamd edişlerine ve kelime-i tevhidi tekrarlarına karşı sadaka ecri (ahirete ait sevap) bulunduğunu müjdelemiştir. Ebü Hüreyre’den rivayet edilen bir başka hadis metnindeki “Kelime-i tayyibe (= tatlı söz, iyi söz) sadakadır “küçük cümlesini Abdurrahman Cami, .-Türkçeye şöylece tercüme edilen- bir dörtlükle Farsçaya
-açıklamalı olarak- aktarmıştır:
“Dilenciye maldan bir nafaka vermiyorsan, bari, hiç olmazsa onunla yumuşak konusu ver. Bundan dolayı ki hacet ehli (muhtaç kimseler) katında, hoş söz, sadaka türündendir”. Büyük şair Fuzuli, bu hadis-i şerifi -Camiden de esinlenerek- şöylece tercüme eylemiştir:
Ey ki yok istitaatun mutlak
Sadaka vermeye bir ehl-i Hak’a
Yahşi söz terkin etme kim olmaz
Yahşi sözden sevabı çok sadaka.
