Salvador Allende Gossens Kimdir? Şilili Marksist Devlet Başkanının Hayatı

0
Advertisement

Salvador Allende Gossens Kimdir? Şili’li marksist devlet adamı Salvador Allende Gossens hayatı, biyografisi, dönemi ile ilgili bilgi.

Salvador Allende

Kaynak : wikipedia.org

Salvador Allende Gossens; Şilili devlet adamıdır (26 Haziran 1908, Valparaíso, Şili – 11 Eylül 1973, Santiago, Şili). Dünyada serbest seçimle işbaşına gelen ilk sosyalist (marksist) devlet başkanıdır. Politikaya tıp öğrencisiyken atıldı. Hekim çıktıktan (1933) bir yıl sonra Şili Sosyalist Partisi kurucuları arasında yer aldı. 1937’de parlamentoya girdi. Sol tabanlı Halk Cephesi Hükümeti’nde (1938-1940) sağlık bakanlığı yaptı. 1943’te Sosyalist Parti genel sekreterliğine getirildi. 1945’te senatör seçildi. 1952, 1958 ve 1964 başkanlık seçimlerine solun ortak adayı olarak katıldıysa da başarı sağlayamadı.

Üç yıllık Senato başkanlığının (1966-1969) ardından sol cephenin oluşturduğu Halk Birliği tarafından dördüncü kez başkan adayı gösterildi. Toprak reformu, endüstri ve madenlerin devletleştirilmesi, sağlık ve eğitim hizmetlerinin yaygınlaştırılması, seçim programında yer alan temel ilkelerdi. Eylül 1970’te yapılan ve üç adayın katıldığı seçimde en çok oyu (% 36.3) almasına karşın, salt çoğunluğu elde edemedi. Senato ve Millet Meclisi’nde Hıristiyan Demokratlar’ın da desteğini alarak Şili tarihinin ilk Marksist başkanı seçildi (Ekim 1970). Kurulan Halk Birliği Hükümeti sosyalist içerikli bir politika izledi. Küba ve Çin ile diplomatik ilişki kuran ilk Latin Amerika ülkesi Şili oldu. Ancak bakır madenlerinin devletleştirilmesi ve sosyalizmin öteki Latin Amerika ülkelerine sıçraması olasılığı, ABD’yi tedirgin etti. ABD ekonomik ambargosu, Dünya Bankası ve IMF’ nin mali yardımları kesmesi, Şili ekonomisini açmaza soktu.

Dünya bakır fiyatlarının bilinçli olarak düşürülmesi bu ivmeyi hızlandırdı. Sovyetler Birliği ise Marksizmin sandıktan çıkmasına sıcak bakmadığından, gelişmeler karşısında sessiz kaldı. 1972’de başgösteren tüketim maddeleri sıkıntısı, karaborsayı körükledi; sermaye kaçışı hızlandı. Ekim 1972’de yaşanan bir aylık, kamyon sahipleri grevi ve esnafın kepenk indirmesi yaşamı felce uğrattı. Tüm bu olumsuz gelişmelere karşın, Mart 1973 genel seçimlerinde Halk Birliği oyların % 45’ini almayı başardı. Parlamentodaki 2/3’lük çoğunluğu yitiren sağ muhalefetin, Allende’yi yasal yollardan engelleme ve erken seçime gitme şansı ortadan kalkmış oldu. Nisan ayında Hristiyan Demoktratlar’ın desteğini çekmesinin ardından haziran ayında bir darbe girişimi bastırıldı.

Temmuz ayında kamyoncular yeniden greve gitti. Ağustos ayı sonlarında Allende’ye bağlı Genelkurmay Başkanı General Pratts’ın istifası, Allende’nin ordu içindeki konumunu sarstı. Pratts’ın yerine atanan General Ugarte Pinochet, ABD ve CIA’nın desteğinde, 11 Eylül 1973’te, Silahlı Kuvvetler adına Allende’ye bir muhtıra vererek yönetimden çekilmesini istedi. Allende’nin bunu kabul etmemesi üzerine Başkanlık Sarayı’nı kuşatan askerler tarafından öldürüldü. Köklü bir demokrasi geleneğine sahip olan Şili, bu darbeyle 17 yıl sürecek totaliter bir yönetim altına girdi. Darbeyi ABD ve CIA ‘nın planladığı, zaman içinde kesinlik kazandı.

Advertisement

Leave A Reply