Sasaniler Kimlerdir? Devletleri Ne Zaman Kuruldu ve Ne Zaman Yıkıldı?

Sasaniler kimlerdir? Sasaniler hangi dönemde, nerede yaşamışlardır? Sasani İmparatorluğu ne zaman kuruldu ve yıkıldı? Sasanilerin özellikleri ve hakkında bilgi.

Sasaniler; İran’da egemenlik kurmuş bir hanedandır (227-642). Daha önce Parthların egemen olduğu İran’daki bu hanedanı yıkan I. Ardaşir (227-240), dedesi Sasan’ın adını hanedana verdi. Yerine geçen oğlu I.Şahpur (240-271), Roma’nın elinde bulunan Mezopotamya ve Suriye’nin tümünü ele geçirdi. Roma İmparatoru III. Gordianus (238-244), 243/244 kışında Sasaniler üzerine yürüdü ve eski Roma topraklarının büyük bir bölümünü geriye aldı. III. Gordianus’un öldürülmesi üzerine yerine imparator olan Philippus Arabs (244-249), Sasanilerle bir antlaşma yaparak bölgeyi terk etti.

Roma İmparatoru Valerianus, Sasanilerle Urfa yakınlarında yaptığı bir savaşı yitirdi ve tutsak alındı (260). I.Şahpur bu başarısının ardından Kilikya’ya girdi, Kappadokya Bölgesi’ni ele geçirdi. Ancak Valerianus’un yerine geçen oğlu Gallienus (253-268) döneminde Roma Orduları, Sasanileri yenilgiye uğrattılar ve Anadolu’dan çekilmelerini sağladılar. II.Behram (276-293) Roma İmparatoru Aurelius Carus’u (282-283) yenilgiye uğrattı. Sasani krallarının büyüklerinden biri olan II. Şahpur (309-380), Mezopotamya’yı ele geçirdi. II. Contantius döneminde de Sasanilerle savaşlar yapıldı. II. Şahpur 359’da Diyarbakır’ı ele geçirdi. Iulianus (361-363) önceleri Sasanileri püskürttüyse de bir başka çatışmada yaralandı ve öldü (363).

Yerine geçen İovianus (363-364), E. Şahpur ile ağır koşullar içeren bir antlaşma yaparak Roma’ya döndü 371’de Valens (364-378) de Sasaniler üzerine bir sefer düzenlediyse de kesin bir sonuç alamadı. III. Şahpur’un görkemli saltanatından sonra kısa aralıklarla Sasani tahtını işgal eden krallar, bir yüzyıl boyunca Bizans İmparatorluğu ile savaştılar. 488-496 ve 499-531 arasında iki kez Sasani tahtına oturan I. Kubat; II.Şahpur’dan sonra gelen en büyük kraldır. Bizans İmparatoru Anatasios (491-518) ile şiddetli savaşlar yaptıysa da Erzurum ve Diyarbakır’ı ele geçirmekten daha öteye gidemedi. Yerine geçen I. Hüsrev (531-579) dönemi Sasanilerin en parlak dönemidir. 532’de Bizans İmparatoru I.İustinianos (527-565) ile “edebi barış” adı verilen bir barış yaptı.

I. Hüsrev dönemi fetihlerle geçen bir dönemdir. Oğlu IV. Hürmüz (579-590) döneminde Bizans İmparatorluğu’nun galibiyetleri görülür. Oğlu II. Hüsrev (590-628) Sasanilerin son önemli kralıdır. Döneminde Bizans İmparatoru Herakleios (610-641) ile Doğu Anadolu’nun egemenliği için bir dizi savaş yapıldı ve genellikle Sasaniler üstün geldi. 619 ve 626’da İstanbul iki kez kuşatıldıysa da ele geçirilemedi. Herakleios, Doğu Anadom ve Suriye’de Sasanilerin elinde bulunan birçok yeri geriye aldı. II. Hüsrev’den sonra tahta çıkan II. Kubat (628) ile Sasani İmparatorluğu çöküşe doğru gitmeye başladı. HI. Ardaşir’den (628-630), III. Yezdegert’in (632-642) tahta çıkışına kadar yönetim naiplerin elinde kaldı. III. Yezdegert döneminde yörede güçlenen Müslümanlar 636’da Kadisiye’de yapılan savaşta Sasaniler hezimete uğradılar.

638’de Sasanilerin başkenti Medain (Ktesifon) ele geçirildi. 642’de yapılan Nihavent Savaşı ile Sasani topraklarının tümü İslâm Devleti’nin eline geçti ve Sasani İmparatorluğu tarihe karıştı.