Savunma mekanizmaları nelerdir? Savunma mekanizmalarının özellikleri, nedenleri ve örneklerle anlatımı, hakkında bilgi.
Savunma Mekanizmaları
Bireyin kaygı, çatışma ve engellemelerle karşılaştığında yaşadığı gerginliği hafifletmek üzere kendiliğinden ortaya çıkan psikolojik tepkilerdir.
Çatışma ve engellenmeler bireyde gerginlik yaratır. Savunma mekanizmaları gerçek bir doyum sağlamasa bile bu gerginliği hafifletir. Böylece beden ve ruh sağlığını koruyucu etki yapar. Her insan tarafından kullanılır. Ancak çok sık kullanılırsa, bireyin gerçeklikten uzaklaşmasına ve davranış bozukluğu yaşamasına neden olabilir.
Başlıca savunma mekanizmaları şunlardır:
Yüceltme: ilkel nitelikteki eğilimlerden, isteklerden doğan çatışma ve kaygıların toplumsal bir nitelik kazanması, yararlı etkinliklere dönüşmesidir.
Ödünleme: Bir alanda başarısızlığa uğrayan, kabul görmeyen bireyin, bir başka alana yönelip o alanda aşırı çaba göstererek kendini kabul ettirmesidir.
Mantığa Bürüme (Bahane Bulma): Başarısızlık ya da kusurları, gerçek nedenin dışında akla uygun gerekçelerle açıklamadır.
Bastırma: Rahatsız edici dürtü, anı ve olayların bilinçaltına itilmesidir.
Yön (Yer) Değiştirme: Öfkeyi başka bir kişi ya da nesneden çıkarmadır.
Yansıtma: Yansıtma mekanizması iki şekilde kullanılır:
a) Bireyin kendi eksikliğinin, yetersizliğinin, başarısızlığının sorumluluğunu başkalarında görmesidir.
b) Bireyin kendine yakıştıramadığı bir özelliğini ya da suçluluk duygusu uyandıracak düşünce ve isteklerini başkalarına yüklemesidir.
Özdeşim Kurma: Kişinin başkasında var olan özelliklerin kendisinde de olduğunu düşünmesi, o kişiyi taklit ederek davranışlarını ona göre düzenlemesidir.
Yadsıma (İnkâr): Bireyin baş edemeyeceği ve kendisinde büyük çöküntülere yol açabilecek bir gerçeği yok saymasıdır.
Gerileme (İlkele Dönme): Bireyin bulunduğu ortamda kabul görememesi halinde ilkel veya çocuksu nitelikte davranışlar göstermesidir.
Hayal Kurma: Gerçek yaşamda doyuma ulaşamayan ihtiyaç ve güdülerin hayal dünyasında gerçekleştirilmesidir.
Karşıt Tepki Geliştirme: Kişinin kendi içindeki bazı dürtü ve eğilimlerin tam karşıtını göstermesidir.
Pollyanna Davranışı: Her olumsuz durum ya da olayda olumlu bir yön bulma çabasıdır.
Entelektüelleştirme: Sorunu entelektüel düzeyde ele alarak insansı duygu ve düşüncelerin dışına çıkarmaktır.
Bu temel savunma mekanizmaları dışında, bazı psikologların savunma mekanizmaları arasında saymak eğiliminde olduğu bazı tepkiler de vardır:
Saplantı: Kimi insanların yanlış eğitim uygulamaları nedeniyle, çocukluk yaşantısının bir dönemine bağlı kalmasına saplantı denir. Saplantı, çocuklukta güdülerin doyumuna bağlıdır. Saplantısı olan kimseler, kendileri büyüdükleri halde, davranışları çocuksu kalmış bireyleri oluştururlar. Örneğin Freud’a göre oral dönemde saplantı oburluğa, sigara tiryakiliğine yol açar.
Özleştirme (İçselleştirme): Başkalarının duygu ve düşüncelerini kendine mal etmedir. Örneğin, hastalıktan söz edince, kendini hasta zannetmek, özleştirmedir.
Yalıtma: Davranışların ve sözlerin, duygusal unsurlardan soyutlanarak kuru ve mantıklı bir biçimde ifade edilmesidir. Yalıtma yapan insanlar, duygusallıktan kaçınan ya da var olan duygularını ifade etmekte zorlanan insanlardır.
Şakaya vurma: Bireyin çevreden beklediği eleştirileri ya da kendi kusurlarını herkesten önce şakaya vurarak ortaya koymasıdır.
Özgecilik (Diğerkâmlık): Kişinin kendi bencilliğini bastırarak, kendisini başkalarına adamasıdır. Sürekli başkalarının sorunlarıyla ilgilenerek kendi kaygısından kurtulmaya çalışır.
