Arthur Schopenhauer Kimdir? Alman Filozof Schopenhauer ve Felsefesi Hakkında Bilgi

Arthur Schopenhauer Kimdir? Ünlü Alman filozof Arthur Schopenhauer hayatı, biyografisi, eserleri, görüşleri hakkında bilgi.

Arthur Schopenhauer; Alman filozofudur (Danzig/bugün Gdansk 1788-Frankfurt-am-Main 1860). Babası varlıklı bir işadamı, annesi gezi romanlarıyla tanınan ve Goethe’nin çevresinde bulunan Johanna Schopehauer’dur. Çocukluğunda, babasıyla başta İngiltere olmak üzere, Avrupa’nın birçok yerini dolaştı. Değişik ülke ve insanları tanıdı, değişik okullarda yetişti. Bir ara ticaretle uğraşmaya başladı. Goethe, Wielanda gibi ünlü yazarların toplantılarına katıldı, onlarla yakınlık kurdu. Bir süre Göttingen Üniversitesi’ne girdi. Platon ve Kant’ın felsefelerine ilgi duydu. Kuşkucu filozof Schuluze’nin düşüncelerine yakınlık duydu. 1813’te Die Vierfache Wurzel des Satzes vom Zurneichenden Grunde (Yeter Neden Önermesini Dörtlü Kökü) adlı çalışmasıyla Jena Üniversitesi’nde felsefe doktoru unvanını kazandı.

1814-1818 arasında yazdığı başeseri: Die Weltals Wilie und Vorstellung (İstenç ve Tasarım Olarak Dünya) 1819 beklenen başarıyı kazanamadı. 1820’de Berlin Üniversitesi’nde felsefe doçenti olarak göreve başladı. Derslerini Hegel’in ders vermekte olduğu saatlere koyarak ona karşı direnmek istediyse de boş sıralar karşısında kaldı ve başarı sağlayamadı. 1831’de Hegel’i öldüren veba salgınından kaçarak ölünceye kadar kaldığı Frankfurt’a yerleşti. Felsefesi uzun zaman ilgi toplayamadı. Çünkü yaşadığı yılların büyük bölümü o sırada ününün doruğunda bulunan Hegel’in gölgesinde geçti. Ancak 1848 Devrimi’nin yarattığı düş kırıklıkları onun karamsar dünya görüşünü anlamaya elverişli bir ortam yarattı, bundan sonra felsefesine bir ilgi uyandı. Ölümünden önceki ve hemen sonraki yıllarda Schopenhauer’cilik özellikle edebiyatçı çevrelerde, moda oldu. Aşağı yukarı 1890’a kadar süren bu moda, bundan sonra yerini ondan etkilenen Nietzsche öğretisine bıraktı.

Schopenhauer İstenç ve Tasarım Olarak Dünya (1819) eserinde dünyanın bizim algıladığımız gibi olduğunu; olayların duyularımızdan, doğa yasalarının da düşüncelerimizden farksız olduğunu ileri sürdü. Kant felsefesi, bize görünen, nesneler konusunda edindiğimiz tasarım ve fenomen ile kendinden şeyi ve bilinmez olan numen’in ayırt edilmesine dayanır. Schopenhauer, yaptığı büyük buluşun, kendinden şeyi bulmak olduğunu ileri sürer, Kant’ın kendinden şeyi bulamamasının nedeninin onu kendi dışında aramak olduğunu, kendisininse kendinden şeyi, benliğinde bulduğunu ve bunun istenç olduğunu söyler. İstenç deyince de, kendimizde dolaysız olarak duyduğumuz istenç; bireyselliği olmayan katışıksız gücü kasteder. Bitkilerin etkilenebilirliği ve hayvanların duyarlığı bu gelişimin ara basamaklarıdır; çünkü yaşam varoluş için bir mücadeledir ve insan bu mücadelede yenik düşeceğinden, yani öleceğinden emindir.

Zeka ise bireyin yaşamını sağlamakla görevli bir etkendir. Yaşama ve var olmaya duyulan karşı konmaz eğilim insan bilincinin köküdür ve bu her zaman umut kırıklığına uğrar. Bu aldanıştan kurtulmanın ilk aracı, felsefenin “ağabey“i olan sanattır. Başka durumlarda, istencin elinde bir “araç” niteliği taşıyan bilgi, sanat eseri karşısında özgürlük kazanır. İnsan da, nesneleri ölümsüzleştiren, onların kalıcı yanlarını yeniden gerçeklik ortamına çıkaran sanat eseri önünde birey olmaktan kurtulur, istencin denetimi altında bulunduğu sürece duyduğu acılardan geçici de olsa sıyrılabilir. Ancak bunu başarabilenler dahilerdir ve dahilerin sayısı da azdır.

Sıradan insanın kurtuluş aracı ise ahlaktır. Alın yazısını yönetemediği için insanın yaşamı sürekli bir acıdır. Ancak acı çekerek kardeşlik duygusundan doğan merhametle, bencillikten kurtulmak olanaklıdır. Öyleyse kurtuluşa ulaşmak için, kişinin başarması gereken en üstün eylem, istencini bütün gücüyle ortaya koyarak kendi-kendini yadsımaktır. Bu durumda kişi bütün istek ve eğilimlerinden kurtularak salt bilginin aydınlığında dinginliğe ulaşır, kendi ruhsal varlık evreninde “ermişlik“in tadına varır.

Schopenhauer’in benimsediği “dinginlik öğretisi” Buda‘nın geliştirdiği Nirvana kavramından kaynaklanır. Bu kötümser felsefeye göre varlığın özü, acılı bir çabadan başka şey değildir ve bu varlık, acının kısa bir süre kesilmesi demek olan hazla değil, zekanın çabasıyla, sanatla, ahlaki davranışla ve merhametle kurtuluşa ulaşabilir. Ahlakın temelini bu merhamet oluşturacaktır. Schopenhauer’in eski İran ve Hint düşüncesinden esinlenerek geliştirdiği karamsarlık görüşü, Nietzsche’den başlayarak 20. yüzyıl ortalarına kadar birçok Avrupalı düşünürü etkiledi ve yeni kuramların ortaya atılmasına yol açtı.

Başlıca eserleri: Über den Willen in der Natur (Doğada İstenç Üstüne) 1836, Über die Freiheit des mens-chilchen Willens (İnsan İstencinin Özgürlüğü Üstüne) 1839, Die beiden Grundpobleme der Ethik (Ahlakın İki Temel Sorunu) 1841, Parerga und-Parapiponena (Derme Çatma Yazılar) 1851.

Schopenhauer’in Felsefesi

Schopenhauer 1819’da «Die Welt als Wille und Vorstellung» (İrade ve Fikir Olarak Dünya) adlı eserini yayınladı. Bütün görüşlerini bu en büyük eserinde toplamıştı. Ona göre, dünya, «öznel» (sübjektif) bir kavramdan ibarettir; çünkü, bütün bilgiler bize aldatıcı birtakım duyguların sonucu olarak gelir, biz de, bu bilgilere göre kendi kendimize bir dünya kurarız. «Nesnel» (objektif) olarak bir dünya düşünemeyiz; çünkü dünya zeka tarafından tasarlanmıştır, yaşama gücü sayesinde var olmuştur. Yaşama hırsı, insan iradesi, bütün düşünce düzenini meydana getiren başlıca sebeptir. Yalnız, yaşama hırsının sonu, ortada kendiliğinden bir gerçek olmayışı dolayısı ile ıstıraptan, hüsrandan ibarettir.

Schopenhaucr, Berlin Universitesi’nde fikirlerini yaymaya çalıştı. Sonra, 1831’de Frankfurt’a gitti, ömrünün sonuna kadar orada kaldı. Schopenhauer’in bazı XIX. yüzyıl düşünürleri, sanatçıları üzerinde derin etkileri olmuştur. Felsefede karamsar görünüşün temsilcisi olarak, Schopenhauer’den sonra, gene Alman düşünürlerinden. Julius Frauenstâdt (1813-1879) gelir.

İrade Gücü

Schopenhauer, dünyanın bizim algıladığımız gibi olduğunu; olayların, duyumlarımızdan, doğa yasalarının da fikirlerimizden farksız olduğunu ileri sürer. Ama ona göre, düşüncenin kendisi de bir olaydan, görünüşten başka bir şey değildir. Kant’ın felsefesi fenomen ile numen’in ayırt edilmesine dayanır. Fenomen, bize görünendir; nesneler konusunda edindiğimiz tasarımdır. Numen ise, kendinde şeydir ve bilinemez. Schopenhauer, yaptığı büyük keşfin, kendinde şeyi bulmak olduğunu ileri sürer. Kant, kendinde şeyi bulamamıştı; çünkü onu kendi dışında arıyordu. Schopenhauer, kendinde şeyi, benliğinde bulduğunu ve bunun irade olduğunu söyler.

İrade deyince de, kendimizde dolaysız olarak duyduğumuz iradeyi; bireyselliği olmayan katışıksız gücü kasteder. Bir cismin her etkisi, bu evrensel iradenin nesnelleşmesinden başka şey değildir. Dünya da, organik olmayan maddeden insan aklına kadar yükselen bu bilinçsiz ve kör iradenin belirişlerinden başka bir şey değildir. Bitkilerin etkilenebilirliği ve hayvanların duyarlığı bu gelişimin ara basamaklarıdır; çünkü yaşam varoluş için bir mücadeledir ve insan bu mücadelede yenik düşeceğinden, yani öleceğinden emindir. Zekâ ise, bireyin yaşamını sağlamakla görevli bir etkendir.

Bencillikten Nasıl Kurtulabiliriz?

İnsan bilincinin kökü, yaşama ve varolmaya duyulan karşı konmaz eğilimden başka şey değildir ve her zaman umut kırıklığına uğrar. Bu aldanıştan kurtulmanın ilk aracı, felsefenin “ağabey”i olan sanattır. Dâhi, sanat aracılığıyla öncesiz-sonrasız ideleri seyreder ve onları dile getirebilir. Aynı zamanda, yaşamın acı zorunluklarından da sıyrılabilir. Böylece, Spinoza’nın dediği gibi her şeyi “öncesizlik-sonrasızlık açısından görür“. Ama dâhilerin sayısı azdır. Sıradan insanın elindeki kurtuluş aracı ise ahlaktır. Alınyazısını yönetemediği için insanın yaşamı sürekli bir acıdır. Ama acı çekerek ve kardeşlik duygusundan doğan merhametle, bencillikten kurtulmak olanaklıdır. En gerçek ve bütünsel kurtuluş, bireysel iradenin, evrensel iradeye kendini bırakmasıdır. İnsanın, benliğindeki yaşama ve varolma isteğini yıkması, “yaşamın dünyasından çıkması ve bilinçdışına girmesi” [nirvana) gerekir. Nirvana sözcüğü, o çağlarda pek iyi tanınmayan Hint düşüncesinin, Schopenhauer’ı derinlemesine etkilediğini gösterir. İntihar, bir çözüm değildir; çünkü tutkudan kaynaklanır.

Ahlakın Temeli Olarak Merhamet

Bu kötümser felsefeye göre varlığın özü, acılı bir çabadan başka şey değildir ve bu varlık, acının kısa bir süre kesilmesi demek olan hazla değil, zekânın çabasıyla, sanatla, ahlaksal davranışla ve merhametle kurtuluşa ulaşabilir. Ahlakın temelini bu merhamet oluşturacaktır .Gençliklerinde Nietzsche [ Unzeitgemässe Betrachtungun [Zamansız Düşünceler, 1873-1876]) ve Thomas Mann (Buddenbrook Ailesi [Buddenbrooks, 1901]) Schopenhauer’ın düşüncesinin etkisinde kalmışlardır.